Đặc điểm rầy nâu hại lúa và Cách xử lý triệt để

Rầy nâu hại lúa là một trong những loại sâu bệnh nguy hiểm nhất đối với sản xuất lúa gạo đặc biệt tại các khu vực trồng lúa trọng điểm của cả nước. Chúng tấn công đồng ruộng, chích hút nhựa cây và truyền bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá làm suy giảm chất lượng vụ mùa.

Vì vậy, việc hiểu rõ về đặc điểm sinh học và phương thức gây hại của rầy nâu là điều hết sức quan trọng để đối phó với dịch bệnh và thực hiện các biện pháp phòng trừ hiệu quả. Sau đây mời bà con cùng Sinh Học AQ tìm hiểu các thông tin chi tiết về rầy nâu hại lúa và áp dụng cách xử lý hiệu quả, an toàn trên đồng ruộng với các nội dung chính từ bài viết bên dưới.

Tìm hiểu về loài rầy nâu hại lúa

Rầy nâu hại lúa, hay còn được gọi là rầy cám với tên khoa học Nilaparvata lugens, là một trong những loài sâu bệnh nguy hiểm nhất đặc biệt tại các quốc gia có nền nông nghiệp lúa gạo phát triển như Việt Nam.

Rầy nâu thường xuất hiện vào đầu mùa mưa và tập trung chủ yếu ở các vùng đồng bằng có khí hậu ẩm ướt, mưa nắng xen kẽ thuận lợi cho sự phát triển của chúng. Rầy nâu hút nhựa từ các bộ phận của cây lúa đặc biệt là lá non dẫn đến các hiện tượng như lá vàng, héo úa, giảm khả năng quang hợp.

Nếu không có phương án phòng trừ kịp thời, rầy nâu có thể nhanh chóng lây lan trên diện rộng nhất là trong giai đoạn lúa trổ với thiệt hại nghiêm trọng. Do đó bà con nông dân cần sớm trang bị các giải pháp canh tác để giảm thiểu sự phát triển và lây lan của rầy nâu, đồng thời bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.

Đặc điểm hình dáng của rầy nâu hại lúa 

Rầy nâu trưởng thành có kích thước từ 3 đến 5mm với màu nâu đặc trưng và phần cánh trong suốt. Có hai dạng cánh khác nhau là dạng cánh ngắn và dạng cánh dài.

• Rầy nâu cánh ngắn: Có phần cánh dài khoảng ⅔ chiều dài cơ thể và thường xuất hiện nhiều trong giai đoạn lúa đẻ nhánh đến làm đòng, khi mà cây lúa còn đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh mẽ.
• Rầy nâu cánh dài: Phần cánh phủ kín bụng, thường xuất hiện vào giai đoạn mạ.Bên cạnh đó, rầy trưởng thành cũng có xu hướng di cư vào ban đêm khi chúng bị thu hút bởi ánh sáng đèn, đặc biệt là khi nguồn thức ăn cạn kiệt và điều kiện thời tiết không thuận lợi.
• Điều này khiến rầy nâu trở thành loài có khả năng di chuyển nhanh chóng và gây hại lan rộng trong những khu vực canh tác lúa.

Vòng đời sinh trưởng của rầy nâu hại lúa

Vòng đời của rầy nâu hại lúa trung bình kéo dài từ 28 đến 30 ngày, nhưng thời gian này có thể thay đổi tùy thuộc vào điều kiện môi trường, đặc biệt là yếu tố thời tiết và nguồn thức ăn sẵn có. Rầy cái có khả năng đẻ từ 100 đến 300 trứng trong suốt vòng đời của mình, với mỗi trứng được đẻ vào gân lá hoặc bẹ lá.

⏩ Trứng: Khi mới sinh, trứng rầy nâu có màu trong suốt và năm theo cụm từ 5 – 12 trứng. Vào những ngày tiếp theo, trứng sẽ chuyển sang màu vàng cùng 2 chấm đỏ.

⏩ Sâu non: Quá trình sau khi thoát khỏi trứng, sâu non thường có màu xám trắng và chuyển thành màu nâu vàng ở cuối thời kỳ.

⏩ Rầy trưởng thành: Có màu nâu, kích thước khoảng 3,4 – 4,5mm. Hai dạng thường thấy là rầy nâu cánh dài và cánh ngắn. Thông thường rầy nâu đực sẽ có kích thước nhỏ hơn so với con cái.

Rầy nâu hại lúa xuất hiện gây hại trong điều kiện nào?

• Sạ lúa dày là điều kiện để rầy nâu có thể tấn công nhanh hơn giữa các cây lúa.
• Bón phân dư đạm gây dư thừa chất dinh dưỡng – thức ăn lý tưởng cho rầy nâu.
• Thời tiết nóng ấm cùng là điều kiện tốt để rầy nâu tấn công cây lúa và phát sinh bệnh. Tuy nhiên những ngày nắng gắt, chúng sẽ ẩn náu dưới các tán lá.
• Sử dụng các giống lúa kém chất lượng tạo điều kiện cho rầy nâu trên lúa sinh trưởng và gây hại.
• Phun thuốc trừ rầy sai thời điểm sẽ không gây ảnh hưởng đến quần thể rầy nâu, ngược lại càng khiến chất lượng lúa trồng giảm xuống do tác động của thuốc hóa học dưới trời nắng gắt.

Dấu hiệu nhận biết rầy nâu hại lúa xuất hiện

Thời gian gây hại chủ yếu của rầy nâu thường vào chiều tối hoặc trời râm mát, ít khi hoạt động vào ban ngày:

➡️ Trước tiên, rầy nâu xuất hiện theo từng đám giữa ruộng, lan rộng dần khắp ruộng và tiến hành tấn công lúa. Chúng chích hút nhựa trên thân và lá cây lúa, để lại các vết nâu cứng dễ thấy bằng mắt. Dưới thân cây lúa có màu đen nâu do ảnh hưởng từ hoạt động chích hút của rầy.

➡️ Theo đó, những vết thương hở này tạo điều kiện cho virus xâm nhập, cụ thể là virus Rice Grassy Stunt gây bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá cây lúa.

➡️ Lúc này, cây lúa của bà con có biểu hiện như: lúa chuyển sang màu vàng nhạt – vàng da cam – vàng khô, lan dần từ chóp lá đến bẹ lá, cây thấp lùn không đạt tiêu chuẩn, hoa trổ muộn, hạt lúa lép. v.v.

➡️ Lưu ý rằng một ruộng lúa có thể nhiễm đồng thời cả hai loại bệnh trên nếu mật độ rầy nâu hại lúa tăng cao, không được quản lý chặt chẽ cũng như xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, bà con sẽ thấy hiện tượng “cháy rầy” khiến ruộng lúa bị trắng tái. Với điều kiện thời tiết thuận lợi, từ một vài m2 lây lan đến toàn diện tích ruộng chỉ trong 1 – 2 tuần.

Hậu quả do rầy nâu hại lúa gây ra cho cánh đồng

Đặc điểm gây hại của rầy nâu hại lúa thường gây thiệt hại trực tiếp bằng cách chích hút nhựa cây, khiến lúa suy yếu, làm giảm khả năng quang hợp và tích lũy dinh dưỡng. Khi mật độ rầy cao, lúa bị vàng và chết dần, làm giảm năng suất lúa trong vụ mùa.

Các vết thương cứng trên thân và lá lúa gây cản trở quá trình vận chuyển, trao đổi chất dinh dưỡng và nước ở cây lúa, theo thời gian cây chậm phát triển, héo khô, chất lượng hạt lúa giảm ảnh hưởng đến giá trị kinh tế cây trồng.

Hơn nữa, rầy nâu còn gây hại gián tiếp thông qua việc truyền bệnh từ nấm khuẩn, virus nguy hiểm như vàng lùn, lùn xoắn lá và lúa cỏ, khiến cho cây lúa phát triển kém, giảm năng suất và chất lượng. Thời gian ủ bệnh từ 7 đến 10 ngày và trong thời gian này, mầm bệnh có thể lan rộng nhanh chóng khiến việc xử lý trở nên phức tạp và tốn kém.

Nặng hơn có thể gây chết lúa do cây bị thối nhũn, ngã đổ do một số nấm đất gây ra. Điều này tác động xấu đến nguồn thu nhập của bà con trồng lúa nói chung và nền nông nghiệp Việt Nam nói riêng. Vì vậy, cần nâng cao tinh thần phòng trừ bệnh rầy nâu ở lúa để hạn chế tối đa thiệt hại không đáng có.

Phương pháp canh tác phòng trừ rầy nâu gây hại ở cây lúa

Bà con nông dân khi canh tác lúa cần tuân thủ các biện pháp phòng trừ rầy nâu hại lúa để ngăn ngừa rầy nâu lây lan bùng phát thành dịch bệnh cụ thể như sau:

Sử dụng bẫy dính rầy nâu

▶️ Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc bảo vệ thực vật, bà con có thể kết hợp sử dụng các biện pháp thủ công như bẫy dính màu vàng – loại bẫy có khả năng thu hút và tiêu diệt rầy nâu hiệu quả nhờ màu sắc bắt mắt. Thực hiện đật bẫy tại những vị trí rầy thường tập trung, giúp giảm mật số rầy một cách tự nhiên mà không gây hại đến môi trường.

▶️ Đây là giải pháp đơn giản, dễ thực hiện, chi phí thấp, phù hợp cho nhiều mô hình canh tác, đặc biệt trong giai đoạn đầu của vụ mùa hoặc khi rầy xuất hiện ở mật độ thấp.

Tận dụng thiên địch của rầy nâu

▶️ Việc phát huy vai trò của các loài thiên địch là một trong những hướng đi bền vững trong quản lý dịch hại. Một số loài thiên địch có ích trong việc tiêu diệt rầy nâu bao gồm: Nhện ăn thịt (Lycosa pseudoannulata), nhện lùn (Atypena formosana), bọ rùa, gọng vó (Limnogonus fossarum), v.v.

▶️ Những loài sinh vật này góp phần cân bằng hệ sinh thái ruộng lúa, giúp tiêu diệt rầy nâu một cách tự nhiên mà không cần dùng đến hóa chất.

▶️ Ngoài ra, khi lúa đạt 4–5 tuần tuổi, bà con có thể thả cá rô phi, cá mè hoặc thả vịt vào ruộng. Những động vật này sẽ kiếm ăn các loại côn trùng và rầy nâu, giúp kiểm soát dịch hại hiệu quả.

Biện pháp canh tác hợp lý

Thực hiện đúng kỹ thuật canh tác không chỉ giúp lúa khỏe mạnh mà còn giảm nguy cơ bùng phát rầy nâu:

▶️ Không gieo trồng lúa liên tục quanh năm. Cần đảm bảo thời gian cách ly giữa hai vụ lúa tối thiểu 20–30 ngày.

▶️ Bà con nên gieo sạ tập trung đồng loạt trong cùng một vùng, tránh gieo rải rác kéo dài, điều này giúp phá vỡ vòng đời của rầy.

▶️ Cày bừa kỹ lưỡng trước khi gieo sạ, dọn sạch cỏ dại quanh bờ ruộng, kênh mương để hạn chế nơi trú ẩn của rầy.

▶️ Sử dụng giống lúa chất lượng cao, kháng rầy, không dùng lúa thương phẩm để làm giống.

▶️ Không gieo quá dày, giới hạn ở mức không quá 120 kg giống/ha, giúp ruộng lúa thông thoáng, hạn chế điều kiện thuận lợi cho rầy phát triển.

▶️ Sau khi gieo sạ, cần giữ nước trong ruộng ở mực thích hợp để hạn chế rầy chích hút. Không bón thừa đạm (urê), nên tăng cường lân và kali để nâng cao khả năng kháng bệnh cho cây. Đặc biệt, cần thường xuyên thăm đồng và phát hiện sớm các dấu hiệu rầy nâu để kịp thời xử lý.

Thuốc đặc trị rầy nâu hại lúa Mebe Pa (Green) hiệu quả, an toàn

Rầy nâu gây thiệt hại trực tiếp đến năng suất lúa và gián tiếp gây ra các bệnh như vàng lùn, lùn xoắn lá. Sau đây, Sinh Học AQ giới thiệu đến quý bà con phương pháp phòng trị rầy nâu hiệu quả, bảo vệ mùa màng với Mebe Pa (Green) cùng một số thông tin chi tiết, hướng dẫn sử dụng như sau:

Thành phần thuốc đặc trị rầy nâu gây hại lúa Mebe Pa (Green)

✅ Thuốc trị bệnh rầy nâu hại lúa Mebe Pa (Green) với các thành phần chính bao gồm: Bacillus Thuringeinsis 1 x10^8 CFU/g, Metarhizium sp 1×10^5 CFU/g, Beauveria sp 1×10^5 CFU/g.

✅ Ngoài ra, trong sản phẩm bổ sung các loại nấm xám Verticillium sp, nấm tím Paecilomyces sp,… Nucleo Pohedrosis virus (NPV) cùng các hoạt chất sinh học đặc hiệu.

Công dụng thuốc đặc trị rầy nâu gây hại lúa Mebe Pa (Green)

✅ Vi khuẩn Bt hoạt động tạo tinh thể gây độc cho sâu hại sau 2-3 ngày phun trị.

✅ Các loại nấm ký sinh trong sản phẩm gây ức chế sự lây lan của rầy nâu và các loại côn trùng khác như sâu cuốn lá, nhện gié, bọ trĩ, muỗi hành,…

✅ Tiêu diệt nhanh tình trạng bệnh hại nhờ vào thành phần hoạt chất sinh học và NPV hoạt động mạnh mẽ.

✅ Hiệu quả từ Mebe Pa (Green) bền vững, đặc biệt không gây hại các loài thiên địch côn trùng, góp phần cải tạo đất trồng hiệu quả.

Hướng dẫn sử dụng thuốc đặc trị rầy nâu gây hại lúa Mebe Pa (Green)

✅ Phun phòng rầy nâu hại lúa: Hòa tan 100g với 200-400 lít nước, phun toàn bộ thân lúa định kỳ từ 10-20 ngày/lần, cách nhau 3-5 lần/vụ.

✅ Phun trị rầy nâu hại lúa: Hòa tan 100g với 100-200 lít nước, phun kỹ toàn thân lúa, thực hiện phun 3-5 ngày/lần tùy theo mật độ sâu gây hại nặng hoặc nhẹ.

Tóm lại, rầy nâu hại lúa là một trong những thách thức lớn đối với bà con khi canh tác lúa, làm thiệt hại năng suất và chất lượng sản phẩm lúa gạo. Do đó việc áp dụng các biện pháp phòng trừ sinh học Mebe Pa (Green) kết hợp các quy trình canh tác an toàn sẽ hỗ trợ bà con phòng ngừa rầy nâu hiệu quả. Mọi thắc mắc về sản phẩm sinh học hoặc cần tư vấn nhanh chóng từ AQ, bà con hãy liên hệ ngay tổng đài để kỹ sư nông nghiệp hỗ trợ nhé!