Cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp phát triển khỏe mạnh

Cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp là mô hình canh tác đơn giản, tiết kiệm chi phí, phù hợp với không gian nhỏ như sân thượng, ban công hay góc bếp gia đình. Chỉ cần chuẩn bị meo giống chất lượng, giá thể sạch và thùng xốp đã được xử lý đúng cách, người trồng có thể dễ dàng thu hoạch nấm sau khoảng 20 – 25 ngày.

Phương pháp này không chỉ mang lại nguồn thực phẩm sạch, giàu dinh dưỡng mà còn giúp tái sử dụng phế phẩm nông nghiệp, góp phần bảo vệ môi trường. Bài viết dưới đây, Sinh học AQ sẽ giúp quý bà con cách để trồng và chăm sóc nấm bào ngư đúng cách, đạt được năng suất cao.

Tìm hiểu về cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp

Cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp là mô hình tận dụng phế liệu và không gian nhỏ để sản xuất thực phẩm sạch tại nhà. Phương pháp này dựa trên nguyên tắc duy trì môi trường kín, ẩm, thoáng khí, tạo điều kiện cho sợi nấm phát triển tốt. Với kỹ thuật đơn giản và chi phí đầu tư thấp, đây là lựa chọn hiệu quả cho hộ gia đình, khu đông dân cư hoặc người muốn khởi nghiệp quy mô nhỏ.

Đặc điểm của cây nấm bào ngư

Nấm bào ngư có tên khoa học là Pleurotus spp, thuộc nhóm nấm gỗ, thường mọc trên thân cây mục hoặc các loại giá thể hữu cơ như mùn cưa, rơm rạ. Do hình dạng giống tai hoặc vỏ sò nên thường được gọi là nấm sò. Loại này có nhiều chủng giống như bào ngư xám, bào ngư trắng, bào ngư xanh hay hồng,… với giá trị dinh dưỡng cao, dễ trồng và cho ra năng suất ổn định.

Về đặc điểm hình thái, nấm bào ngư có những điểm nhấn nổi bật về hình dáng như sau:

▶️ Mũ nấm: Có hình dạng giống con sò hoặc tai, đường kính từ 5 – 15 cm. Mặt trên mũ nhẵn, màu sắc thay đổi tùy giống (trắng, xám, nâu, hồng, xanh…).

▶️ Phiến nấm (lá tia): Mọc dày, xếp đều dưới mũ, kéo dài xuống phần cuống.

▶️ Cuống nấm: Dài ngắn tùy giống, thường nằm lệch về một phía, có màu trắng hoặc hơi ngả xám.

Những lợi ích mà nấm bào ngư đem lại

Nấm bào ngư mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho khỏe, kinh tế và môi trường. Dưới đây là những lợi ích điển hình mà loại này đem đến:

✅ Về mặt dinh dưỡng, nấm chứa nhiều protein, vitamin và khoáng chất, đồng thời không có cholesterol và ít chất béo, rất tốt cho tim mạch, người ăn chay hoặc đang ăn kiêng.

✅ Nấm bào ngư còn có tác dụng hỗ trợ tăng cường miễn dịch, hạ huyết áp và giảm mỡ máu.

✅ Về kinh tế, đây là loại nấm dễ trồng, chi phí đầu tư thấp, thời gian thu hoạch nhanh và đầu ra ổn định, phù hợp cho cả sản xuất tại nhà lẫn mô hình nông nghiệp quy mô nhỏ.

✅ Việc trồng nấm còn góp phần bảo vệ môi trường khi tận dụng được các phế phẩm nông nghiệp như rơm rạ, mùn cưa, bã mía… để làm giá thể, giúp giảm lượng rác thải và phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững.

Yếu tố sinh trưởng của cây nấm bào ngư

Các điều kiện sinh trưởng mà trước khi tiến hành cách trồng nấm bào ngư bà con cần chú ý:

▶️ Khí hậu: Nấm bào ngư thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, có thể trồng quanh năm ở Việt Nam. Tuy nhiên, thời điểm thích hợp nhất để trồng là vào các vụ xuân và thu, khi thời tiết mát mẻ, ít biến động.

▶️ Nhiệt độ: Nhiệt độ là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự phát triển của nấm. Giai đoạn sợi nấm phát triển mạnh nhất trong khoảng 25 – 30°C, còn giai đoạn ra quả thể (nấm mọc thành hình) lại thích hợp ở mức 20 – 28°C. Nếu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp đều khiến nấm phát triển kém hoặc ngừng mọc.

▶️ Ánh sáng: Nấm bào ngư không cần ánh sáng trực tiếp mà chỉ cần ánh sáng tán xạ nhẹ. Nếu ánh sáng quá yếu, nấm sẽ mọc dài, thân yếu, dễ đổ ngã; ngược lại, ánh sáng quá mạnh sẽ làm khô bề mặt nấm, khiến mũ nấm bị cháy hoặc biến dạng.

▶️ Độ ẩm: Độ ẩm không khí lý tưởng để nấm sinh trưởng khỏe mạnh là từ 85 – 95%. Độ ẩm trong giá thể (mùn cưa, rơm…) nên duy trì ở mức 60 – 65%. Nếu môi trường quá khô, sợi nấm sẽ chậm phát triển, quả thể nhỏ hoặc không hình thành; nếu quá ẩm, dễ phát sinh nấm mốc, vi khuẩn gây bệnh và thối nấm.

▶️ Giá thể: Giá thể là môi trường sống chính để sợi nấm phát triển và tạo quả thể. Các nguyên liệu thường dùng làm giá thể trồng nấm bào ngư gồm: mùn cưa cao su, rơm rạ, lõi bắp, bã mía hoặc thân cây chuối băm nhỏ. Trước khi sử dụng, giá thể cần được xử lý qua các bước ủ, hấp hoặc nấu chín để tiêu diệt vi sinh vật có hại và tạo điều kiện thuận lợi cho sợi nấm phát triển.

▶️ Nhu cầu về nước: Nấm bào ngư cần độ ẩm cao nhưng không chịu được tình trạng ẩm ướt kéo dài. Khi nấm đang trong giai đoạn phát triển quả thể, cần phun sương nhẹ đều đặn 2 – 3 lần mỗi ngày vào không khí xung quanh và lên bề mặt bịch nấm, tránh tưới trực tiếp lên mũ nấm vì có thể gây thối hoặc làm xấu hình dạng nấm.

Thời điểm thích hợp để trồng nấm bào ngư

Thời điểm chính xác để thực hiện cách nuôi trồng nấm bào ngư tốt nhất tùy thuộc vào điều kiện khí hậu của từng vùng hay chủng nấm cụ thể. Thường nhà vườn sẽ tiến hành trồng nấm vào mùa xuân (tháng 2 – 4) và mùa thu (tháng 9 – 11). Vì đây là hai giai đoạn có nhiệt độ và độ ẩm tự nhiên lý tưởng, ít biến động thời tiết, giúp sợi nấm phát triển nhanh, ra nấm đều, hạn chế sâu bệnh và giảm chi phí điều chỉnh môi trường.

Nếu có nhà trồng kín, đầu tư xây dựng hệ thống làm mát và giữ ẩm tốt, bà con vẫn có thể trồng quanh năm, nhưng mùa xuân và thu vẫn là vụ chính cho năng suất và chất lượng nấm cao nhất.

Chuẩn bị để thực hiện cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp

Trước khi bắt tay vào cách trồng nấm bào ngư từ phôi trong thùng xốp việc chuẩn bị đúng và đầy đủ các yếu tố ban đầu là vô cùng quan trọng để đảm bảo nấm phát triển khỏe mạnh, cho năng suất cao. Từ việc lựa chọn giống nấm chất lượng, chuẩn bị thùng xốp phù hợp cho đến xử lý giá thể đúng cách, mọi điều đều cần được thực hiện kỹ lưỡng. Chi tiết các bước chuẩn bị cần thiết bà con nên nắm rõ trước khi bắt đầu trồng.

Chọn giống nấm bào ngư chất lượng

Việc chọn giống trước khi tiến hành cách trồng nấm bào ngư tại nhà quyết định đến năng suất, thời gian thu hoạch và khả năng chống chịu bệnh của nấm. Hiện nay, ba loại nấm bào ngư phổ biến là:

▶️ Nấm bào ngư xám: Ưa khí hậu mát, năng suất cao, dai giòn, vị đậm, được ưa chuộng nhất. Tuy nhiên, khó trồng hơn và thời gian sinh trưởng dài hơn so với các loại khác.

▶️ Nấm bào ngư trắng: Dễ trồng, thích hợp với khí hậu nóng, phát triển nhanh, tuy nhiên mùi vị nhạt và bảo quản kém hơn.

▶️ Nấm bào ngư đen: Ít phổ biến hơn, cho năng suất vừa phải, vị thơm nhưng ít người trồng do thị trường tiêu thụ hạn chế.

Với điều kiện trồng trong thùng xốp tại nhà, nấm bào ngư xám là lựa chọn tốt nhất nếu có thể kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm. Nếu trồng vào mùa hè nóng, có thể ưu tiên nấm trắng để dễ chăm sóc hơn.

➡️ Cách nhận biết meo giống nấm bào ngư khỏe mạnh nhờ vào các dấu hiệu như sau: Meo có màu trắng đều, phủ kín bề mặt bịch, không bị lẫn tạp chất, mốc xanh, vàng hay có mùi lạ. Được bảo quản trong điều kiện mát (15 – 20°C) và còn trong hạn sử dụng.

Chuẩn bị thùng xốp và dụng cụ cần thiết

Để bắt đầu vào cách trồng nấm bào ngư trong nhà hiệu quả, việc chuẩn bị thùng và dụng cụ là bước quan trọng không thể bỏ qua.

▶️ Nên chọn thùng xốp có kích thước phù hợp, đẹp nhất là dài khoảng 50 – 60 cm, rộng 35 – 40 cm và cao 30 – 40 cm, đủ để chứa từ 2 – 3 lớp giá thể mà vẫn đảm bảo độ thông thoáng. Dưới đáy thùng cần đục vài lỗ nhỏ để thoát nước, tránh tình trạng ứ đọng gây thối rễ nấm. Ngoài ra, nên đục thêm các lỗ thông khí nhỏ ở hai bên thùng, cao hơn mặt giá thể để tăng lưu thông không khí và hạn chế hơi ẩm ngưng tụ bên trong.

▶️ Về dụng cụ, người trồng cần chuẩn bị dao rọc giấy hoặc kéo để cắt meo và mở bịch nấm, bình tưới phun sương để duy trì độ ẩm, cùng khăn sạch, vải thưa hoặc nắp đậy để che ánh sáng trực tiếp, giữ độ ẩm ổn định trong giai đoạn nấm bắt đầu phát triển.

▶️ Ngoài thùng xốp, để đầu tư hơn và con có thể tham khảo cách làm kệ hoặc làm nhà trồng nấm bào ngư. Với hai phương pháp này bà con cần chú ý như sau:

✅ Cách làm kệ trồng nấm bào ngư: Có thể sử dụng sắt hộp, gỗ cứng hoặc kệ nhựa đa năng, chia thành 2 – 4 tầng tùy chiều cao trần nhà. Mỗi tầng cách nhau khoảng 40 – 50 cm để đảm bảo độ thông thoáng. Mặt kệ cần phẳng, chắc chắn, chịu lực tốt để đỡ được trọng lượng của thùng chứa giá thể ẩm. Nếu dùng gỗ, nên sơn chống mối mọt và tránh đặt kệ trực tiếp trên nền đất ẩm.

✅ Cách làm nhà trồng nấm bào ngư: Bà con có thể tận dụng mái hiên, nhà kho cũ hoặc dựng nhà bằng khung sắt, thép sau đó phủ bạt, lưới. Bên trong cần đảm bảo ánh sáng tán xạ, nhiệt độ dao động từ 25 – 30°C và độ ẩm không khí từ 80 – 90%. Lắp đặt thêm hệ thống phun sương, thiết kế hệ thống thông gió hoặc lỗ thoát khí nhằm hạn chế ứ đọng hơi ẩm gây nấm mốc.

Giá thể trồng nấm

Về giá thể trồng nấm trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại, phổ biến nhất gồm: Mùn cưa cây cao su (phổ biến nhất) loại này giữ ẩm tốt, sạch và sợi nấm phát triển đều. Rơm rạ là loại có giá thành rẻ, dễ kiếm, nhưng cần xử lý kỹ vì dễ nhiễm mốc. Bã mía nhiều dinh dưỡng, tuy nhiên nhanh mục, cần phối trộn với mùn cưa. Thân cây chuối là giá thể nhiều nước, phù hợp làm phụ liệu, không dùng đơn độc.

Khi phối trộn giá thể, công thức thường dùng gồm: Mùn cưa (80%) + cám gạo (10%) + vôi bột (1 – 2%) + nước sạch vừa đủ, sao cho hỗn hợp đạt độ ẩm khoảng 60 – 65%. Nếu sử dụng rơm rạ, nên cắt nhỏ và trộn với cám, vôi theo tỷ lệ tương tự để đảm bảo dinh dưỡng và độ tơi xốp.

Giá thể sau khi phối trộn cần được xử lý để loại bỏ mầm bệnh. Có thể áp dụng phương pháp sinh học bằng cách ủ ẩm từ 5 – 7 ngày có bổ sung vôi bột để phân giải sơ cấp và diệt khuẩn hoặc phương pháp nhiệt như đun sôi trong 1 – 2 giờ hoặc hấp cách thủy trong 3 – 4 giờ để khử trùng hoàn toàn. Sau khi xử lý, giá thể cần để nguội và ráo nước trước khi đưa vào thùng xốp để tiến hành cấy phôi nấm.

Hướng dẫn cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp

Để tiến hành cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp thành công tại nhà, người trồng cần nắm rõ các kỹ thuật cấy meo, ươm trồng và chăm sóc. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng giai đoạn về cách trồng nấm bào ngư bằng phôi nhằm giúp bà con dễ dàng bắt đầu và đạt năng suất cao ngay trong điều kiện đơn giản.

Giai đoạn cấy meo giống

Sau khi giá thể đã được xử lý và để nguội hoàn toàn, tiến hành cấy meo giống vào thùng xốp. Trải một lớp giá thể dày khoảng 5 – 7 cm xuống đáy thùng, sau đó rắc một lớp mỏng meo giống lên bề mặt. Tiếp tục làm xen kẽ từng lớp giá thể và meo giống theo dạng tầng (thường 2 – 3 lớp), lớp trên cùng kết thúc bằng giá thể.

Sau khi cấy xong, dùng khăn vải thưa, nắp đậy hoặc màng nilon đục lỗ để che kín thùng, giúp giữ ẩm và giữ nhiệt. Đây là điều kiện lý tưởng để sợi nấm bắt đầu phát triển mạnh và lan đều trong giá thể.

Giai đoạn ươm sợi (ủ tơ nấm)

Giai đoạn này kéo dài khoảng 10 – 15 ngày, tùy theo giống nấm và điều kiện môi trường. Trong thời gian ủ, cần đặt thùng xốp ở nơi thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp, duy trì nhiệt độ từ 25 – 30°C và độ ẩm không khí từ 85 – 90%. Không cần tưới nước trong giai đoạn này, chỉ cần đảm bảo thùng luôn được che kín để giữ ẩm bên trong.

Dấu hiệu nhận biết sợi nấm phát triển tốt là toàn bộ lớp giá thể chuyển dần sang màu trắng do sợi nấm lan đều, bề mặt khô ráo, không có mùi hôi, không xuất hiện mốc xanh hay đen.

Giai đoạn ra tai nấm

Khi sợi nấm đã phủ trắng giá thể (khoảng 90 – 100%), tiến hành mở nắp thùng để tạo điều kiện cho nấm ra tai (quả thể). Giai đoạn này cần tăng độ ẩm bằng cách phun sương nhẹ 2 – 3 lần/ngày vào không khí và mặt trong thành thùng, kết hợp với chiếu sáng nhẹ tự nhiên hoặc dùng đèn huỳnh quang để kích thích nấm mọc đều.

Để nấm ra đều, tai to và không bị teo, nên duy trì nhiệt độ từ 22 – 28°C, độ ẩm không khí từ 85 – 95%, ánh sáng khuếch tán và tránh gió lùa mạnh. Cần theo dõi kỹ để không tưới trực tiếp vào mũ nấm vì dễ gây úng và thối.

Chăm sóc khi thực hiện cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp xong

Sau khi tiến hành các bước thực hiện cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp, để nấm bào ngư sinh trưởng khỏe mạnh và cho năng suất ổn định, cần tuân thủ kỹ thuật chăm sóc đúng cách, đặc biệt là trong giai đoạn ra quả thể.

Tưới nước đúng kỹ thuật

Nên dùng bình phun sương để tưới nhẹ vào thành trong của thùng và không khí xung quanh, tuyệt đối không tưới trực tiếp vào tai nấm vì dễ làm dập, úng và thối mũ. Mỗi ngày tưới 2 – 3 lần tùy thời tiết, tăng cường vào những ngày nắng nóng, hanh khô.

Xử lý khi nấm có dấu hiệu bất thường

Nếu mũ nấm bị vàng, teo nhỏ, nguyên nhân có thể do thiếu ẩm, ánh sáng mạnh hoặc gió lùa, xử lý tình trạng này bà con cần che lưới, điều chỉnh độ ẩm và giảm ánh sáng.

Khi thấy nấm bị thối, mốc xanh hoặc đen: nên nhanh chóng thu bỏ các tai nấm bị hư, giảm độ ẩm, mở thoáng thùng và tạm ngưng tưới 1 – 2 ngày. Có thể dùng khăn sạch lau nhẹ bên trong thành thùng để giảm hơi nước tích tụ.

Cách thu hoạch đúng thời điểm

Nấm nên được thu hoạch khi mũ còn cong nhẹ, chưa bung phẳng hoàn toàn, thường sau 2 – 4 ngày kể từ khi nhú tai. Dùng tay xoay nhẹ gốc nấm để nhổ, tránh cắt sát gốc để hạn chế nhiễm khuẩn. Thu hoạch đúng thời điểm không chỉ giúp nấm ngon, giòn mà còn kích thích lứa sau mọc đều và nhanh hơn.

Cung cấp dinh dưỡng tự nhiên cho nấm bào ngư

Muốn giúp nấm phát triển mạnh và cho năng suất vượt trội, bà con cần cung cấp một số dinh dưỡng cần thiết và điều tiết độ ẩm phù hợp. Bà con có thể dùng nước vo gạo pha loãng để phun giữ độ ẩm tự nhiên, lợi ích không chỉ có vậy, nước gạo còn giúp bổ sung vi sinh vật có lợi, hỗ trợ phân giải hữu cơ, giúp sợi nấm phát triển mạnh hơn.

Trộn thêm nguyên liệu hữu cơ giàu đạm như vỏ cà phê, bã đậu nành, xác trà ủ hoai vào giá thể hay ứng dụng các loại phân bón sinh học như Vi Amen nhằm tăng hàm lượng dinh dưỡng tự nhiên, nấm dày thịt, to cây và giữ được hương thơm đặc trưng.

Lưu ý tiến hành cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp

Khi trồng nấm bào ngư tại nhà, người trồng cần chú ý một số điểm quan trọng để duy trì hiệu quả lâu dài. 

➡️ Sau mỗi đợt trồng, thùng xốp cần được vệ sinh sạch sẽ, phơi khô và khử trùng nhẹ bằng nước muối hoặc nước vôi loãng nhằm loại bỏ mầm bệnh, nấm mốc còn sót lại.

➡️ Giá thể cũ sau thu hoạch nên được xử lý đúng cách, có thể tái sử dụng bằng cách phối trộn với giá thể mới rồi hấp khử trùng lại hoặc dùng làm phân compost bón cho cây trồng khác.

➡️ Ngoài ra, cần có biện pháp phòng ngừa sâu bệnh và nấm mốc bằng cách đặt thùng nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và không để ruồi giấm, côn trùng bay vào.

Trên đây là bài viết mà AQ Bio đã tổng hợp chi tiết nội dung về cách trồng nấm bào ngư trong thùng xốp không chỉ đơn giản và tiết kiệm mà còn phù hợp với điều kiện sinh hoạt tại các thành phố lớn, nơi không gian trồng trọt hạn chế. Chỉ cần chuẩn bị đúng cách và tuân thủ các bước kỹ thuật cơ bản, bà con hoàn toàn có thể thu hái nấm sạch, tươi ngon ngay tại nhà.