Nguyên nhân khiến cây bị tuyến trùng và Cách phòng trừ

Cây bị tuyến trùng là tình trạng phổ biến khiến cây còi cọc, vàng lá, rễ sưng u và năng suất giảm mạnh. Tuyến trùng là sinh vật ký sinh trong đất, tấn công vào bộ rễ, làm gián đoạn quá trình hút nước và dinh dưỡng của cây.

Nếu không phát hiện sớm và xử lý kịp thời, cây dễ suy yếu, chết dần hoặc tạo điều kiện cho các bệnh khác xâm nhập. Bài viết dưới đây, AQ Bice sẽ giúp bà con nhận biết dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng trừ tuyến trùng hiệu quả, giúp cây trở về trạng thái khỏe mạnh ban đầu và hạn chế bị tuyến trùng xâm nhập.

Tìm hiểu về vấn đề cây bị tuyến trùng

Cây bị tuyến trùng là hiện tượng loài giun tuyến trùng sống trong đất xâm nhập và ký sinh ở cùng rễ cây. Chúng dùng miệng kim chích hút dinh dưỡng từ tế bào rễ, đồng thời tiết ra enzyme làm rễ sưng phồng, biến dạng hoặc bị thối. Khi bộ rễ bị tổn thương, cây sẽ mất khả năng hút nước và chất dinh dưỡng, dẫn đến vàng lá, còi cọc, chậm phát triển và dễ chết dần.

Tuyến trùng rễ là gì?

Tuyến trùng là loài động vật có kích thước siêu nhỏ chỉ khoảng 1mm, thuộc ngành giun tròn và không xương sống, muốn nhìn thấy phải soi dưới kính hiển vi. Chúng sống chủ yếu ở trong lòng đất và nước, là những sinh vật sống ký sinh trên cây chủ để tồn tại và phát triển.

Đặc điểm của tuyến trùng

Tuyến trùng là loài động vật không thể nhìn thấy bằng mắt thường, có kích thước khoảng 0,5 – 2mm. Chúng gây hại lên cây trồng bằng việc sống trong các mô tế bào ở rễ, hoạt động bằng cách hút chích, bơm các độc tố vào khiến rễ có hiện tượng phồng rộp, nổi sần do rễ bị nghẽn mạch và phình to, bộ rễ có thể bị thối, nhũn khiến rễ hút nước kém, từ đó cây bị thiếu dinh dưỡng và suy yếu dần.

Tuyến trùng phát triển mạnh với nền đất ẩm 100%, đất có độ pH thấp (đất chua) và bộ rễ phát triển mạnh thì mật độ tuyến trùng càng cao.

Khả năng sinh sản đa dạng nhưng chủ yếu là sinh sản hữu tính, trứng tuyến trùng sẽ được đẻ ở ngoài hoặc bên trong rễ. Một số còn có khả năng sinh sản đơn tính để cho phép chúng gia tăng mật độ tuyến trùng mà không cần đến cá thể đực. Trải qua 3 giai đoạn chính: Trứng sẽ nở thành ấu trùng, trải qua nhiều lần lột xác mới trở thành tuyến trùng trưởng thành.

Các loại tuyến trùng trong nông nghiệp

Tuyến trùng gây hại thực vật có số lượng rất lớn, với hàng ngàn loài khác nhau đã được ghi nhận. Trong đó, một số nhóm phổ biến và gây thiệt hại nặng nề nhất cho bộ rễ cây trồng gồm:

▶️ Meloidogyne (tuyến trùng nốt sần): tạo ra những khối u hoặc nốt phồng đặc trưng trên rễ, làm biến dạng và cản trở sự hấp thu dinh dưỡng.

▶️ Pratylenchus (tuyến trùng gây tổn thương rễ): gây ra các vết loét, thâm đen hoặc vùng hoại tử dọc theo rễ, khiến rễ dễ bị nhiễm nấm và vi khuẩn.

▶️ Radopholus (tuyến trùng thối rễ): xâm nhập sâu vào mô rễ, phá hủy cấu trúc bên trong và làm rễ bị thối, khiến cây yếu dần và có thể chết nếu không xử lý kịp thời.

Nguyên nhân khiến cây bị tuyến trùng

Không phải tự nhiên mà cây bị tuyến trùng gây hại, mà phải có tác động từ thời tiết, bên ngoài môi trường, quá trình canh tác mới kích hoạt, tạo điều kiện cho chúng tấn công vào bộ rễ, chi tiết như sau:

✅ Cây được trồng trên những khu đất canh tác lâu năm, không được luân canh xử lý đúng cách thường là nơi tuyến trùng hại rễ tích tụ và phát triển mạnh.

✅ Khi cây trồng mọc chen chúc, độ ẩm đất tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho tuyến trùng di chuyển và sinh sản nhanh hơn.

✅ Việc sử dụng cây giống đã nhiễm tuyến trùng khiến mầm bệnh lan rộng sang khu vực mới, khó kiểm soát.

✅ Những thửa đất canh tác liên tục, đất chai cứng hoặc nghèo dinh dưỡng mà không được bón phân hữu cơ, xử lý hay phơi ải sẽ trở thành môi trường lý tưởng cho tuyến trùng tồn tại và phát triển.

Dấu hiệu nhận biết cây bị tuyến trùng

Khi cây bị tuyến trùng tấn công, bà con có thể nhận biết một số triệu chứng đặc trưng ở trên các bộ phận khác nhau nhằm giúp kịp thời xử lý và phục hồi cây mau khỏe:

➡️ Thân cây: Thân cây có hiện tượng còi đi, chậm phát triển hoặc bị biến dạng với phần gốc bị phình to, phần ngọn nhỏ đi làm ảnh hưởng đến sự đứng vững của cây. Các nhánh cành cây không đều, bị khô héo, mọc không cân đối ảnh hưởng đến bộ khung tán và tính thẩm mỹ của cây.

➡️ Lá cây: Sự chuyển biến về màu sắc trên lá, từ màu xanh mặt lá xuất hiện các vệt ố vàng, dần chuyển sang màu sẫm hoặc đỏ đen bất thường. Lá bị biến dạng, co quăn, méo mó. Có hiện tượng mất nước, dần chuyển sang khô héo và rụng hàng loạt ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình quang hợp và tổng hợp dinh dưỡng của cây.

➡️ Rễ bị tuyến trùng: Là nơi tuyến trùng trực tiếp xâm hại chính, kiểm tra thấy xuất hiện các nốt u sần, cục lớn nhỏ bám trên rễ. Các nốt này có màu nâu hoặc đen, có mùi khó chịu do rễ đang bị thối rữa.

➡️ Một số loại cây bị tuyến trùng rễ: Các loại cây thường nhạy cảm với tuyến trùng như các loại cây ăn quả: Sầu riêng, cam, quýt, bưởi, chuối, đu đủ, chuối gây thối rễ, vàng lá và chết cây  hàng loạt. Cây công nghiệp (cà phê, hồ tiêu, cao su), rau màu và một số loại cây cảnh.

Các tác hại khi cây bị tuyến trùng

• Tuyến trùng gây hại cây trồng, đặc biệt vùng rễ, khiến mô rễ bị tổn thương và cản trở quá trình hút nước cũng như dinh dưỡng từ đất. Kết quả là cây trở nên yếu, chậm lớn, lá vàng úa và khả năng quang hợp giảm rõ rệt.
• Ngoài việc kìm hãm sự sinh trưởng, tuyến trùng còn tác động trực tiếp đến năng suất và chất lượng nông sản.
• Cây bị nhiễm thường cho quả nhỏ, ít hoặc không đạt tiêu chuẩn thương phẩm.
• Đặc biệt, các vết thương do tuyến trùng hại cây trồng gây ra trên rễ trở thành “cửa ngõ” cho nhiều tác nhân khác như nấm, vi khuẩn hay virus xâm nhập, khiến cây dễ mắc thêm các bệnh phức tạp và khó phục hồi hơn.

Cách xử lý cây bị tuyến trùng, mau phục hồi

Khi phát hiện các dấu hiệu cây bị tuyến trùng, bà con cần tiến hành xử lý ngay lập tức các biện pháp như sau để cây mau chóng phục hồi và không để tuyến trùng phá hủy hoàn toàn bộ rễ:

➡️ Cần ngừng tưới nước, dọn sạch sẽ vườn và xung quanh cây trồng để giảm độ ẩm cho cây, hạn chế tuyến trùng tiếp tục gây bệnh.

➡️ Sau đó phơi khô đất trong vòng 1 – 2 tuần dưới nắng gắt giúp tuyến trùng được tiêu diệt tự nhiên.

➡️ Tiêu hủy toàn bộ những phần rễ bị tuyến trùng gây hại bằng cách đốt bỏ hoặc bỏ vôi.

➡️ Nhanh chóng cải tạo lại đất hoặc thay hẳn đất trồng mới cho cây. Quá trình cải tạo cần bón vôi khử khuẩn, trộn thêm phân hữu cơ và tưới thêm dung dịch gồm Bio Soil + Padave Cha để giúp đất tơi xốp, thoát nước tốt hơn và trừ khử nấm, tuyến trùng khỏi đất.

➡️ Trồng thêm cúc vạn thọ xung quanh hoặc đan xen vì cúc vạn thọ tiết ra chất giúp ức chế sự phát triển của tuyến trùng.

Biện pháp phòng ngừa hạn chế cây bị tuyến trùng

Với những vườn chưa phát bệnh hay chuẩn bị trồng, phòng ngừa sau khi đã khỏi bệnh bà con cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa cây bị tuyến trùng rễ như sau:

✅ Tránh trồng liên tục một loại cây trên cùng một diện tích. Nên luân canh với các loại cây khác ít bị tuyến trùng hay các cây họ đậu để cắt vòng đời của chúng.

✅ Ưu tiên sử dụng cây giống đã được kiểm tra, không mang mầm tuyến trùng.

✅ Phơi ải đất trồng từ 2 – 3 tuần trước khi trồng kết hợp bón vôi, sử dụng nấm đối kháng để tiêu diệt tuyến trùng và nấm trong đất. Bổ sung thêm phân hữu cơ, phân chuồng đã ủ hoai để tăng vi sinh vật có lợi trong đất.

✅ Giữ đất tơi xốp, thoát nước tốt, kiểm tra độ pH thường xuyên, tránh tình trạng úng hoặc quá khô, đất bị chua. Độ ẩm cân bằng giúp tuyến trùng khó sinh sản và di chuyển.

✅ Thu gom và tiêu hủy rễ, tàn dư cây trồng bị bệnh; không cày xới hoặc sử dụng đất nhiễm bệnh cho vụ mới mà chưa xử lý.

✅ Quan sát cây thường xuyên, đặc biệt là giai đoạn cây chậm phát triển, vàng lá hoặc héo không rõ nguyên nhân. Phát hiện sớm giúp xử lý kịp thời và tránh lây lan diện rộng.

Thuốc hóa học điều trị cây bị tuyến trùng

Những trường hợp nên dùng thuốc hóa học để trị cây bị tuyến trùng đó là khi bộ rễ đã bị tuyến trùng xâm nhập quá nặng, lúc này dùng thuốc hóa học sẽ trực tiếp tiêu diệt vào các vết bệnh bằng các hoạt chất mạnh giúp cây nhanh chóng khỏi bệnh và phục hồi nhanh.

🚨  Cảnh báo: Tuy nhiên, phương pháp này cần được sử dụng đúng cách theo hướng dẫn của kỹ sư để tránh phản tác dụng gây cháy rễ, hư hỏng bộ rễ thêm. Không chỉ vậy, nếu lạm dụng quá mức có thể gây tồn đọng các chất hóa học độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.

Để hạn chế những rủi ro do loại thuốc này gây ra, nhiều nhà vườn hiện nay đã chuyển sang hướng canh tác hữu cơ bền vững, dùng các loại thuốc sinh học an toàn, thân thiện với thiên nhiên mà vẫn đảm bảo tỷ lệ phòng trị tốt cho cây.

Chế phẩm sinh học phòng trừ cây bị tuyến trùng Padave Cha

Cây bị tuyến trùng là mối nguy tiềm ẩn trong đất, chúng tấn công hệ rễ khiến cây còi cọc, chậm phát triển và dễ mắc thêm các bệnh do nấm, khuẩn hoặc virus. Để vừa tiêu diệt triệt để tuyến trùng vừa chủ động bảo vệ cây trồng bà con nên sử dụng chế phẩm sinh học chuyên trị tuyến trùng rễ như Padave Cha. Sản phẩm không chỉ tiêu diệt tuyến trùng hiệu quả mà còn kích thích rễ mới khỏe mạnh, cải thiện cấu trúc đất, tăng độ phì và tạo môi trường thuận lợi cho cây sinh trưởng bền vững.

Thành phần thuốc trị rễ cây bị tuyến trùng Padave Cha

✅ Paecilomyces lilacinus: 10^6 CFU/g, bột Talc vừa đủ.

✅ Là chế phẩm sinh học được tổ hợp các chủng vi sinh vật có lợi đặc hiệu với tuyến trùng gồm có Verticillium spp, Trichoderma spp, Chaetomium spp, Actinomycetes sp, Bacillus subtilis, Rhodopseudomonas sp, Saccharomyces cerevisiae.

Công dụng thuốc trị tuyến trùng trong đất Padave Cha

✅ Loại bỏ hiệu quả tuyến trùng cả bên trong lẫn ngoài rễ, đồng thời ức chế quá trình sinh trưởng và lan rộng của chúng trong đất.

✅ Thúc đẩy sự hình thành rễ mới, bảo vệ bộ rễ khỏe mạnh, cải thiện độ pH đất và tăng cường hoạt động của vi sinh vật có lợi, giúp hạn chế sự phát triển của tuyến trùng gây hại.

✅ Mang lại hiệu quả bền vững và an toàn, không gây độc cho cây trồng hay môi trường, đồng thời duy trì sự cân bằng sinh học trong đất, giúp cây sinh trưởng ổn định và lâu dài.

Hướng dẫn dùng thuốc xử lý cây bị tuyến trùng

✅ Phun trị: Hòa 1kg thuốc tương ứng với 400 lít nước, sau đó tưới trực tiếp vào vùng gốc dưới tán cây, định kỳ từ 2 – 3 lần.

✅ Phun phòng: Hòa 1kg thuốc tương ứng với 800 lít nước, sau đó tưới trực tiếp vào vùng gốc dưới tán cây, định kỳ mỗi năm 3 lần.

Phía trên là những chia sẻ chi tiết của Sinh học AQ về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng trị hiệu quả khi cây bị tuyến trùng. Hy vọng bà con có thể áp dụng đúng kỹ thuật từ khâu xử lý đất, chọn giống đến biện pháp sinh học để bảo vệ bộ rễ khỏe mạnh, giúp cây sinh trưởng tốt và đạt năng suất cao. Việc chủ động phòng ngừa ngay từ đầu sẽ là chìa khóa giúp bà con duy trì vườn cây bền vững, hạn chế tối đa thiệt hại do tuyến trùng gây ra.