Phục hồi và bảo vệ cây ăn trái bị úng nước trong mùa mưa lũ

Cây ăn trái bị úng nước là hiện tượng thường xảy ra trong mùa mưa lũ, đặc biệt ở các vùng trũng thấp hoặc các vườn trồng có hệ thống thoát nước kém. Mưa lớn diễn ra trong nhiều ngày không chỉ làm vườn trồng bị ngập úng, mà còn sẽ khiến cho đất bị bão hòa dễ dẫn đến tình trạng cây bị hư thối bộ rễ, lá bị rụng, nghiêm trọng nhất là cây bị chết đi, rất khó để phục hồi.

Nhà vườn cần có cách xử lý vườn bị úng nước đúng kỹ thuật để bảo vệ năng suất cây trồng và ổn định mùa vụ. Hôm nay kỹ sư AQ Bice sẽ thông tin chi tiết đến bà con về nguyên nhân, dấu hiệu cũng như các giải pháp để phục hồi cây ăn trái bị ngập úng hiệu quả, giúp giảm thiểu thiệt hại trong mùa mưa bão trong bài viết sau đây.

Tổng quan về tình trạng cây ăn trái bị úng nước

Cây ăn trái bị úng nước không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng vụ mùa mà còn làm suy thoái đất canh tác, phát sinh nhiều dịch bệnh nguy hiểm nếu không xử lý kịp thời và đúng cách.

Đặc biệt ở giai đoạn mùa mưa kéo dài, nhiều vùng miền tại nước ta phải đối mặt với điều kiện thời tiết bất lợi do ảnh hưởng của mùa mưa lũ kết hợp triều cường. Tại các khu vực địa hình trũng thấp, tình trạng vườn cây ăn trái bị úng nước diễn ra ngày càng phổ biến. Sau khi nước rút, cây rất dễ bị tổn thương, mất sức với các biểu hiện thối rễ, vàng lá và khả năng chết cây là rất cao.

Do đó việc chủ động phòng ngừa, cải tạo hệ thống thoát nước cho vườn cây, kết hợp với các biện pháp khắc phục hợp lý trong và sau thời gian ngập úng là yếu tố then chốt để bảo vệ năng suất cây ăn trái.

Nguyên nhân cây ăn trái bị úng nước là gì?

Sau đây AQ Bice đã tổng hợp một số nguyên nhân gây ra hiện tượng úng nước ở cây ăn trái gồm có:

Cây trồng bị suy kiệt do thiếu oxy

Khi mưa lớn xảy ra trong thời gian dài, nước mưa tích tụ chiếm hết các khe hở trong đất, khiến không khí không thể lưu thông. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu oxy trầm trọng tại vùng rễ, cản trở quá trình hô hấp và trao đổi khí của cây. Sau khi nước rút, lớp bùn váng bám chặt trên bề mặt đất tiếp tục cản trở quá trình khuếch tán khí oxy vào lòng đất. Tình trạng ngập úng kéo dài khiến cây bị kiệt sức, rễ mất dần chức năng hoạt động ảnh hưởng đến sự trao đổi khí, hấp thụ dưỡng chất của cây.

Sự phát triển của các vi sinh vật có hại

Trong môi trường thiếu oxy, các vi sinh vật yếm khí sinh sôi nhanh chóng và bắt đầu phân hủy chất hữu cơ trong đất, từ đó sinh ra các khí độc hại gây tổn thương tế bào rễ. Đặc biệt là các lông hút bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Khi bộ rễ bị thối rửa, cây sẽ không thể lấy được dưỡng chất nuôi các bộ phận khác, dẫn đến tình trạng suy kiệt và chết dần.

Rễ cây bị ngập úng và nấm khuẩn tấn công

Ngập úng lâu ngày khiến hệ thống rễ suy yếu, dễ tạo điều kiện cho các tác nhân gây hại như vi khuẩn, nấm bệnh xâm nhập, đặc biệt là Phytophthora, Pythium và Fusarium. Khi bộ rễ bị thối nhũn, mất khả năng hút nước và khoáng chất, đồng thời nấm khuẩn gây hại khiến cây bị mất sức nghiêm trọng. Nếu không xử lý kịp thời rất dễ dẫn đến gia tăng tỷ lệ chết cây sau mưa lũ.

Do hệ thống thoát nước còn nhiều hạn chế

Nhiều nhà vườn trồng cây ăn trái kiểu tự phát, không thiết kế mương xẻ rãnh bài bản, dẫn đến tình trạng nước mưa không rút kịp. Một số vùng, đặc biệt là vùng chuyển đổi từ trồng lúa sang cây ăn trái, hệ thống đất không có độ dốc thoát nước tự nhiên. Các rãnh thoát nước có thể bị nghẽn do rễ, lá cây, hoặc không được vét bùn định kỳ, làm giảm hiệu suất tiêu thoát.

Những dấu hiệu nhận biết cây ăn trái bị úng nước

Để xử lý vườn cây ăn trái bị úng nước kịp thời, nhà vườn cần quan sát những biểu hiện bên ngoài của cây trong giai đoạn mưa lớn hoặc khi phát hiện vườn bị ngập úng với các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

▶️ Lá chuyển màu xanh nhạt, sau đó vàng dần. Phần viền lá có thể khô cháy hoặc xuất hiện các đốm nâu bất thường.

▶️ Lá non rụng nhiều, cây chậm phát triển chồi mới. Hoa và quả non rụng hàng loạt, làm giảm sản lượng.

▶️ Cây héo rũ đặc biệt sau khi nước đã rút vài ngày là dấu hiệu cho thấy bộ rễ đã bị tổn thương nặng.

▶️ Một số loại cây trồng cạn như mít, măng cụt, đu đủ, nhãn, sầu riêng,… mẫn cảm hơn với ngập úng so với các cây lâu năm.

▶️ Phát hiện sớm những biểu hiện như trên sẽ giúp nhà vườn có cơ sở để chủ động áp dụng cách phục hồi cây ăn trái bị ngập úng và thoát nước cho vườn cây nhanh chóng.

Mức độ chịu ngập úng của các giống cây ăn trái phổ biến

Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ, triều cường và mưa lớn kéo dài, việc xác định mức độ chịu ngập úng của các loại cây ăn trái đóng vai trò rất quan trọng để lựa chọn giống cây phù hợp và áp dụng các biện pháp canh tác tại vùng miền.

Nhóm cây chịu ngập úng kém

Các loại cây tiêu biểu như mít, sầu riêng, đu đủ… chỉ chịu ngập dưới 10 ngày. Đây là nhóm cây có hệ thống rễ nhạy cảm với tình trạng thiếu oxy trong đất. Khi bị ngập úng, quá trình hô hấp rễ bị cản trở nghiêm trọng, làm cây suy kiệt nhanh, vàng lá, rụng trái, thối rễ và chết cây nếu thời gian ngập kéo dài. Đây là các loại cây có giá trị kinh tế cao nhưng đòi hỏi điều kiện thoát nước tốt và hệ thống vườn được chăm sóc kỹ lưỡng trong mùa mưa bão.

Nhóm cây chịu ngập úng ở mức trung bình

Các loại cây tiêu biểu như mãng cầu xiêm, nhãn, xoài… có thể chịu ngập từ 15 – 30 ngày. Trong thời gian ngắn, cây vẫn có thể tiếp tục phát triển nếu nước rút nhanh và được chăm sóc hợp lý sau giai đoạn ngập. Khi canh tác nhà vườn cần chủ động phòng chống ngập úng kéo dài sẽ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng trái.

Nhóm cây chịu ngập úng tốt

Các loại cây tiêu biểu như chuối, mãng cầu xiêm ghép trên gốc bình bát… có khả năng sinh trưởng và tồn tại tương đối tốt trong điều kiện đất bị ngập nước lâu ngày. Đặc biệt, bình bát là loài cây bản địa có khả năng chịu nước nên khi dùng làm gốc ghép cho mãng cầu xiêm sẽ giúp nâng cao khả năng thích nghi với vùng ngập nước.

🚨 Chú ý: Mặc dù có sự khác biệt về khả năng chịu ngập úng nhưng trong điều kiện ngập sâu và kéo dài cây ăn trái đều sẽ bị ảnh hưởng đến sinh trưởng, làm tăng nguy cơ sâu bệnh, rụng hoa, rụng trái và suy giảm năng suất. Do đó nhà vườn cần trang bị cách bảo vệ cây mùa mưa bão để ứng phó kịp thời. Cần thực hiện các biện pháp phòng chống như đào mương thoát nước, đắp bờ bao, cải tạo đất, sử dụng giống cây phù hợp với vùng đất trũng thấp, và có phương án khẩn cấp khi thời tiết diễn biến bất thường.

Cách xử lý vườn cây ăn trái bị úng nước theo từng giai đoạn

Sau đây là hướng dẫn chi tiết từ AQ Bice về phương pháp canh tác chủ động trong mùa mưa bão:

Giai đoạn 1: Chủ động phòng ngừa ngập úng trước mùa mưa lũ

• Bà con cần thường xuyên cập nhật thông tin khí tượng thủy văn, đặc biệt là tình hình mưa bão, triều cường từ các cơ quan chuyên môn.
• Không bón phân hóa học hoặc kích thích cây ra hoa, ra rễ trong giai đoạn này để tránh tăng tiêu hao dinh dưỡng khi cây gặp mưa lũ.
• Hạn chế làm cỏ sát gốc và tuyệt đối không bồi đất trực tiếp vào gốc, điều này sẽ làm nghẹt khí và giữ nước lâu, khiến rễ cây dễ bị úng.
• Tăng cường gia cố bờ đê, đào mương, thiết kế rãnh thoát nước để đảm bảo nước có thể rút nhanh khi mưa lớn.
• Đối với những khu vực có nguy cơ ngập úng cao, nên chuẩn bị sẵn bao cát, vật liệu che chắn, cây chống để ứng phó khi nước dâng nhanh.
• Về mặt kỹ thuật canh tác, nên trồng cây trên líp cao và cách mặt đất tối thiểu từ 30 đến 40 cm nhằm hạn chế nguy cơ rễ bị ngập úng khi có mưa kéo dài.

Giai đoạn 2: Thực hiện cách cứu cây ăn trái bị úng nước

• Khi nước tràn vào vườn do vỡ đê bao hoặc mưa lớn kéo dài, bà con cần chủ động sử dụng máy bơm hoặc thiết bị thủ công để rút nước ra khỏi vườn.
• Giữ lại lớp cỏ thảm trong vườn để giúp hạn chế xói mòn đất và duy trì độ tơi xốp cho rễ hô hấp.
• Tránh đi lại nhiều trong vườn ngập để hạn chế làm chặt đất dễ gây ra tổn thương rễ.
• Mở rộng các kênh, rãnh thoát nước để hỗ trợ lưu thông khí và giảm thời gian ứ đọng nước.
• Trường hợp cây trồng đang ra hoa, mang trái, bà con nên cắt tỉa bớt để giảm áp lực dinh dưỡng, tránh làm cây kiệt sức.
• Không bón phân hữu cơ trong lúc ngập sẽ làm gia tăng hoạt động của vi sinh vật yếm khí, tiêu tốn lượng lớn oxy trong đất.

Giai đoạn 3: Phục hồi vườn cây ăn trái trong giai đoạn nước rút

• Đào rãnh sâu hơn để hạ nhanh mực nước ngầm, giúp đất khô ráo và tạo điều kiện thuận lợi cho rễ tái phục hồi.
• Phủ rơm, cỏ khô xung quanh gốc nhưng cách gốc ít nhất 20 cm để giữ ẩm, đồng thời hạn chế nấm bệnh tấn công.
• Bón phân để phục hồi bộ rễ, kết hợp phân chuồng hoai mục có bổ sung nấm Trichoderma nhằm phòng trừ nấm gây thối rễ.
• Rải vôi xung quanh gốc để khử chua và diệt mầm bệnh còn tồn dư trong đất.
• Sử dụng các loại phân bón lá giàu acid humic, amino acid và các nguyên tố trung đến vi lượng giúp cây nhanh phục hồi và ra rễ mới.

Hướng dẫn chăm sóc vườn cây ăn trái bị úng nước phục hồi nhanh chóng

Trong trường hợp cây đã có dấu hiệu héo rũ, vàng lá, mất sức nghiêm trọng, cần áp dụng ngay các bước sau:

✅ Tiến hành cắt tỉa cành lá hư hại, giữ lại phần thân khỏe để giảm tiêu hao năng lượng, tập trung dinh dưỡng để phục hồi bộ rễ và thân chính.

✅ Phun bộ sản phẩm sinh học đặc trị nấm bệnh Phy FusaCo và Nano Cu để ngăn ngừa nấm bệnh tiếp tục lan rộng.

✅ Kiểm tra hệ thống thoát nước, nếu cần thiết có thể cải tạo mô trồng cao thêm từ 20 đến 50 cm để tránh úng lặp lại.

✅ Theo dõi diễn biến cây từ 5 đến 7 ngày/lần để can thiệp kịp thời các dấu hiệu bất thường khác.

✅ Ngay sau khi nước rút, cần tiến hành đắp lại đê, củng cố lại bờ bao để tránh nước tràn vào lần nữa. Thực hiện xẻ thêm mương và líp phụ trong vườn để tăng khả năng thoát nước cho các đợt mưa về sau.

✅ Cải tạo đất định kỳ mỗi năm, bổ sung sản phẩm Bio Soil và Vi HAF giúp tăng độ tơi xốp và kích rễ phát triển, tạo hệ vi sinh vật có lợi trong đất, cải thiện sức đề kháng cho cây.

✅ Chủ động kiểm tra vườn thường xuyên vào mùa mưa để phát hiện sớm tình trạng úng và xử lý nhanh.

Tình trạng cây ăn trái bị úng nước là một trong những nỗi lo lớn đối với bà con nông dân đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Hy vọng thông qua nội dung mà AQ Bice đã chia sẻ, bà con sẽ có sự chuẩn bị tốt và xử lý vườn cây ăn quả bị ngập úng theo hướng dẫn để hạn chế tình trạng chết cây làm thiệt hại vụ mùa.