Cadimi trong sầu riêng: Hậu quả và Cách phòng trừ an toàn

Cadimi trong sầu riêng đang trở thành mối lo ngại lớn với người trồng và doanh nghiệp xuất khẩu, khi nhiều lô hàng bị trả về do vượt ngưỡng cho phép. Đây là kim loại nặng độc hại, có thể xâm nhập vào quả từ đất, nước và phân bón nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Việc hiểu rõ nguyên nhân và có biện pháp phòng tránh ngay từ khâu canh tác là yếu tố then chốt giúp sầu riêng đạt chuẩn an toàn, giữ vững thị trường trong nước lẫn quốc tế. Để hiểu rõ hơn về chất cadimi trong sầu riêng là gì và có biện pháp phòng trừ kịp thời, hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây cùng Công Ty Sinh Học AQ.

Tìm hiểu về chất Cadimi trong sầu riêng là gì?

Cadimi trong sầu riêng hiện đang là tình trạng thu hút được nhiều sự quan tâm từ cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân. Nhiều lô sầu riêng xuất khẩu bị phát hiện có dư lượng cadimi vượt ngưỡng cho phép, dẫn đến việc bị trả hàng, mất thị trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín nông sản Việt.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ ô nhiễm đất, nước tưới và việc sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật không kiểm soát. Cadimi là kim loại nặng độc hại, tích lũy âm thầm trong cây và không thể nhận biết bằng mắt thường, khiến việc kiểm soát trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Sầu riêng nhiễm cadimi là gì?

Nhiều nhà vườn thắc mắc Cadimi sầu riêng là gì, đó là loại chất gì mà có mối nguy hiểm đến vậy? Xin trả lời quý bà con, Cadimi (ký hiệu hóa học: Cd) là một kim loại nặng độc hại, có màu trắng bạc, mềm và dễ uốn. Nó thường xuất hiện trong tự nhiên với hàm lượng nhỏ, chủ yếu dưới dạng tạp chất trong quặng kẽm, chì và đồng. Dù không phải là nguyên tố thiết yếu cho sự sống, nhưng cadimi lại dễ tích lũy trong môi trường và cơ thể sinh vật.

Đặc tính hóa học và nguồn gốc cadimi trong tự nhiên

Cadimi (Cd) là một kim loại nặng có số hiệu nguyên tử 48, thuộc nhóm nguyên tố chuyển tiếp. Ở điều kiện thường, cadimi có màu trắng bạc, mềm, dễ nóng chảy và dễ bị oxi hóa trong không khí.

Cadimi có thể tồn tại lâu dài trong đất và được cây trồng hấp thu qua rễ, tích tụ trong thân, lá, hoa, và cuối cùng là quả. Khi đi vào chuỗi thực phẩm, cadimi xâm nhập vào cơ thể người và động vật, gây nguy cơ cao về sức khỏe nếu tích lũy vượt ngưỡng cho phép.

Nguồn gốc cadimi trong tự nhiên chủ yếu đến từ:

▶️ Tạp chất trong khoáng sản: Cadimi thường đi kèm với quặng kẽm, chì, đồng và được giải phóng trong quá trình khai thác hoặc luyện kim.

▶️ Hoạt động công nghiệp: Luyện kim, sản xuất pin, nhựa, màu nhuộm và chất ổn định PVC có thể phát tán cadimi vào môi trường.

▶️ Phân bón và thuốc bảo vệ thực vật: Một số loại phân lân và NPK chứa tạp chất cadimi do nguồn nguyên liệu đầu vào bị ô nhiễm.

▶️ Ô nhiễm đất và nước: Cadimi tích tụ trong đất nông nghiệp qua nhiều năm sử dụng phân hóa học và nước tưới không kiểm soát.

Hàm lượng cadimi trong sầu riêng là gì?

Căn cứ theo QCVN 8-2:2011/BYT – quy chuẩn quốc gia về giới hạn kim loại nặng trong thực phẩm, mức cadimi tối đa cho phép trong một số sản phẩm như sau:

▶️ Sản phẩm từ sữa: không vượt quá 1,0 mg/kg

▶️ Thịt và thủy sản: không vượt quá 0,05 mg/kg

▶️ Nước chấm, giấm: không vượt quá 0,5 mg/l

Đối với phân bón, theo Thông tư 09/2019/TT-BNNPTNT do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành, quy định hàm lượng cadimi tối đa như sau:

▶️ Phân hữu cơ: không vượt quá 5 mg/kg

▶️ Phân lân, super lân (super phosphat): không vượt quá 12 mg/kg

▶️ Đối với sầu riêng: Vẫn chưa có quy chuẩn cụ thể về giới hạn hàm lượng Cadimi, nhưng dựa theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc là không được vượt quá 0,05mg/kg, mức hàm lượng này được áp dụng làm tham chiếu trong kiểm tra an toàn thực phẩm.

Dư lượng cadimi trong sầu riêng gây hại như thế nào?

Cadimi là một trong những kim loại nặng độc hại bậc nhất đối với cơ thể con người. Khi đi vào cơ thể qua thực phẩm bị nhiễm, cadimi không được đào thải nhanh mà có xu hướng tích lũy lâu dài trong gan, thận và xương, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như:

• Tổn thương thận: Cadimi gây suy giảm chức năng lọc của thận, dẫn đến mất protein qua nước tiểu, suy thận mạn nếu phơi nhiễm kéo dài.
• Làm yếu xương: Cản trở chuyển hóa canxi, gây loãng xương, đau nhức, dễ gãy.
• Ảnh hưởng hệ miễn dịch: Làm suy giảm khả năng đề kháng, tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng.
• Nguy cơ gây ung thư: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp cadimi vào nhóm chất gây ung thư cho người (nhóm 1).
• Gây dị tật và tổn thương di truyền nếu phơi nhiễm trong thai kỳ.

Tình trạng nhiễm Cadimi trong sầu riêng tại Việt Nam

Thời gian gần đây, nhiều lô sầu riêng Việt Nam nhiễm cadimi bị cơ quan chức năng nước ngoài từ chối nhập khẩu do phát hiện dư lượng cadimi (Cd) vượt ngưỡng cho phép. Không chỉ tại Trung Quốc là thị trường lớn nhất của sầu riêng Việt, mà cả châu Âu cũng đã có động thái siết chặt kiểm tra kim loại nặng trong nông sản nhập khẩu.

Cadimi là một kim loại nặng có độc tính cao, nếu kiểm tra cadimi trong sầu riêng có tồn dư trong thực phẩm, hàng hóa sẽ bị cấm lưu thông, trả về hoặc tiêu hủy, gây tổn thất nặng nề cho doanh nghiệp và nông dân. Ngoài thiệt hại kinh tế, tình trạng này còn đe dọa đến uy tín sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế, vốn đang cạnh tranh gay gắt với các nước như Thái Lan hay Philippines.

Chính vì vậy, người trồng sầu riêng cần đặc biệt quan tâm đến nguy cơ cadimi ngay từ khâu chọn đất, nước tưới, phân bón và quản lý vùng trồng. Việc kiểm soát tốt hàm lượng cadimi không chỉ là yêu cầu bắt buộc để giữ vững thị trường xuất khẩu, mà còn là cam kết với người tiêu dùng về chất lượng và an toàn thực phẩm.

Nguyên nhân xuất hiện chất Cadimi trong sầu riêng

Nguyên nhân vì sao sầu riêng bị nhiễm cadimi, sầu riêng nhiễm cadimi do đâu là những câu hỏi mà nhiều nhà vườn muốn được làm rõ nhất. Cadimi trong sầu riêng chủ yếu bắt nguồn từ môi trường canh tác và vật tư nông nghiệp không được kiểm soát chặt chẽ. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến khiến cadimi xâm nhập và tích tụ trong cây sầu riêng.

Đất canh tác bị ô nhiễm cadimi

▶️ Cadimi có thể tồn tại tự nhiên trong đất với hàm lượng thấp, nhưng sẽ trở nên nguy hiểm nếu đất canh tác bị ô nhiễm do các yếu tố bên ngoài. Một số vùng trồng sầu riêng tại Việt Nam được hình thành từ khu vực từng khai thác khoáng sản, gần khu công nghiệp hoặc có lịch sử canh tác lâu năm với lượng lớn phân bón và thuốc hóa học.

▶️ Những tác nhân này khiến cadimi tích tụ trong đất theo thời gian. Khi rễ sầu riêng hút dinh dưỡng, kim loại nặng như cadimi cũng bị hấp thụ, di chuyển và tích lũy dần trong mô thực vật, bao gồm cả trái.

Nguồn nước tưới bị ô nhiễm kim loại nặng

▶️ Việc sử dụng nước tưới không đảm bảo chất lượng là một trong những con đường trực tiếp đưa cadimi vào vườn sầu riêng. Nhiều hộ dân sử dụng nước từ ao, hồ, sông, suối hoặc hệ thống thủy lợi gần khu dân cư, khu công nghiệp mà không kiểm tra chất lượng nước.

▶️ Nếu nguồn nước này bị ô nhiễm bởi nước thải chứa cadimi, chất này sẽ hòa tan và ngấm vào đất hoặc cây trồng thông qua hệ thống tưới tiêu, nhất là ở các vườn sử dụng tưới nhỏ giọt hoặc phun mưa.

Phân bón và thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng

▶️ Một trong những nguyên nhân phổ biến nhưng khó kiểm soát chính là việc sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật chứa tạp chất cadimi. Nhiều loại phân lân, super lân, phân vi lượng giá rẻ được sản xuất từ nguyên liệu kém chất lượng, chưa xử lý hết kim loại nặng.

▶️ Tương tự, thuốc bảo vệ thực vật không rõ nguồn gốc, trôi nổi trên thị trường cũng có thể chứa cadimi như một thành phần phụ không mong muốn. Khi dùng liên tục, cadimi tích tụ dần trong đất và cây, làm tăng nguy cơ vượt ngưỡng trong quả sầu riêng.

Thiếu kiểm soát đầu vào và quy trình canh tác không an toàn

▶️ Nhiều nhà vườn hiện vẫn chưa quan tâm đúng mức đến việc kiểm soát chất lượng vật tư đầu vào. Thói quen chọn mua theo giá rẻ, không kiểm tra hàm lượng kim loại nặng trong phân bón, thuốc hoặc không lấy mẫu đất, nước phân tích định kỳ đã vô tình mở đường cho cadimi xâm nhập.

▶️ Bên cạnh đó, quy trình canh tác thiếu tiêu chuẩn VietGAP hoặc GlobalGAP cũng khiến việc phát hiện và ngăn chặn cadimi ngay từ đầu trở nên khó khăn, làm tăng rủi ro trong giai đoạn thu hoạch và kiểm định xuất khẩu.

Dấu hiệu nhận biết Cadimi trong sầu riêng

Cadimi là kim loại nặng không màu, không mùi và không ảnh hưởng đến hình thức bên ngoài của trái sầu riêng. Dù quả có bị nhiễm cadimi, vẫn giữ nguyên hình dáng, màu sắc, hương thơm và vị giác, khiến người tiêu dùng hoàn toàn không thể phân biệt bằng cảm quan.

Vì vậy, để phát hiện sầu riêng bị nhiễm cadimi, cách duy nhất là thực hiện phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm. Việc này thường bao gồm kiểm tra hàm lượng cadimi trong:

• Đất canh tác
• Nguồn nước tưới
• Phân bón, thuốc BVTV sử dụng
• Mẫu quả thành phẩm trước khi đóng gói xuất khẩu

Kiểm tra định kỳ là cực kỳ quan trọng, đặc biệt với các vùng trồng có lịch sử sử dụng vật tư không kiểm soát, hoặc gần nguồn gây ô nhiễm công nghiệp.

Chất Cadimi trong sầu riêng gây ra những hậu quả nghiêm trọng gì?

Sự hiện diện của Cadimi trên sầu riêng, dù hàm lượng nhỏ cũng có thể kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, sức khỏe cộng đồng và uy tín ngành nông sản Việt nam. Dưới đây là những hậu quả mà Cadimi gây ra:

Bị trả hàng, mất trắng hợp đồng xuất khẩu

Các thị trường lớn như Trung Quốc, EU, Nhật Bản đang ngày càng siết chặt quy định về dư lượng kim loại nặng trong nông sản nhập khẩu. Nếu sầu riêng bị phát hiện có hàm lượng cadimi vượt ngưỡng cho phép, lô hàng sẽ bị trả về, tiêu hủy hoặc cấm nhập khẩu lâu dài.

Đây không chỉ là thiệt hại tài chính trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn kéo theo chi phí lưu kho, vận chuyển, kiểm nghiệm, và ảnh hưởng đến cả chuỗi giá trị từ nông dân đến thương lái.

Rủi ro sức khỏe từ việc tiêu thụ sầu riêng nhiễm Cadimi

Cadimi là kim loại nặng có độc tính cao, khi tích lũy trong cơ thể qua thực phẩm như sầu riêng, nó có thể:

• Gây tổn thương thận, giảm chức năng lọc và bài tiết.
• Làm yếu hệ xương khớp, tăng nguy cơ loãng xương.
• Gây suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể mệt mỏi kéo dài.
• Tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, tiền liệt tuyến và tuyến tụy nếu phơi nhiễm lâu dài.
• Nếu như tiêu thụ trái cây nhiễm cadimi thường xuyên mà không được cảnh báo có thể gây ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt với trẻ nhỏ, người già và người có bệnh mãn tính.

Mất uy tín ngành sầu riêng Việt Nam

Một vài lô hàng bị phát hiện nhiễm cadimi có thể kéo theo hiệu ứng domino làm giảm niềm tin của đối tác nhập khẩu đối với sầu riêng Việt. Điều này dẫn đến:

• Tăng tần suất kiểm tra nghiêm ngặt tại cửa khẩu, kéo dài thời gian thông quan.
• Bị áp dụng các rào cản kỹ thuật, làm tăng chi phí kiểm nghiệm và hậu kiểm.
• Mất thị phần vào tay đối thủ như Thái Lan, Philippines, những quốc gia đang kiểm soát chất lượng sầu riêng tốt hơn.
• Việc lấy lại uy tín sau sự cố cadimi là quá trình tốn thời gian và chi phí, đòi hỏi cả hệ thống sản xuất, xuất khẩu phải siết chặt kiểm soát đồng bộ.

Gây khó khăn trong cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói

Cadimi trong sầu riêng nếu không được kiểm soát sớm có thể trở thành lý do bị từ chối cấp hoặc thu hồi mã số vùng trồng/mã số cơ sở đóng gói đây chính là điều kiện bắt buộc để xuất khẩu chính ngạch.

Điều này gây ách tắc toàn bộ chuỗi cung ứng, đặc biệt với các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp đã đầu tư vào thị trường xuất khẩu lâu dài.

Biện pháp kiểm soát chất Cadimi trong sầu riêng

Để giảm thiểu nguy cơ nhiễm cadimi trong sầu riêng, người trồng cần áp dụng các biện pháp canh tác an toàn ngay từ đầu. Việc kiểm soát cadimi không chỉ giúp bảo vệ cây trồng và sức khỏe người tiêu dùng mà còn đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu nghiêm ngặt của các thị trường lớn như Trung Quốc, EU.

Kiểm tra và đánh giá đất và nguồn nước định kỳ

✅ Trước khi bắt đầu trồng sầu riêng, cần lấy mẫu đất và nước tưới để phân tích hàm lượng kim loại nặng, đặc biệt là cadimi. Đây là bước đầu tiên và quan trọng để xác định mức độ an toàn của khu vực canh tác.

✅ Ưu tiên chọn những khu vực có đất phù sa, đất bazan tơi xốp, xa khu công nghiệp, bãi rác, khu khai khoáng, vì những nơi này có nguy cơ ô nhiễm cadimi rất cao. Nếu phát hiện hàm lượng cadimi vượt ngưỡng, nên tiến hành các biện pháp cải tạo đất trước khi trồng.

Sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật có kiểm soát

✅ Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến sầu riêng nhiễm Cadimi là do sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật không kiểm soát, đây chính là nguồn dẫn âm thầm đưa chất Cadimi vào vườn sầu riêng. Chính vì những tác hại này, bà con cần:

✅ Tránh dùng phân bón hóa học, phân lân, NPK kém chất lượng, không rõ nguồn gốc hoặc không có chứng nhận an toàn kim loại nặng.

✅ Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ, phân vi sinh, thuốc sinh học có chứng nhận kiểm định từ cơ quan chức năng, điển hình là các dòng phân bón, thuốc sinh học an toàn từ Công ty AQ, bà con có thể tham khảo và áp dụng trong quá trình canh tác..

✅ Lựa chọn nhà cung cấp uy tín, có kết quả kiểm nghiệm cadimi dưới ngưỡng cho phép theo quy định của Bộ Nông nghiệp.

Bổ sung chất làm giảm hấp thu cadimi

Một số vật liệu có khả năng giảm mật độ cadimi trong đất hoặc làm giảm khả năng hấp thu của cây:

✅ Vôi nông nghiệp hoặc chế phẩm sinh học Bio Soil: Tăng pH đất, làm cadimi kết tủa, giảm độc tính.

✅ Zeolite, than sinh học (biochar), sắt oxit: Có khả năng hấp phụ kim loại nặng trong đất, giữ chúng không bị rễ cây hấp thu.

✅ Silic và canxi: Khi bón bổ sung cho đất, sẽ cạnh tranh với cadimi tại điểm hấp thu của rễ, từ đó giảm lượng cadimi đi vào cây.

Luân canh hoặc trồng xen canh những cây hút cadimi

Áp dụng phương pháp luân canh hoặc xen canh với cây sầu riêng là biện pháp cải tạo đất theo hướng sinh học. Một số loại cây có khả năng hấp thụ cadimi rất tốt, từ đó làm giảm lượng tồn dư kim loại trong đất:

✅ Cải xoong, rau dền, rau muống, cỏ vetiver (cỏ hương bài) là những cây hấp thụ kim loại nặng hiệu quả.

✅ Có thể luân canh hoặc trồng xen các loại cây này trước hoặc trong quá trình trồng sầu riêng, giúp làm sạch đất theo thời gian.

✅ Ngoài ra, sau mỗi vụ trồng nên phân tích lại đất, đánh giá hiệu quả cải tạo và duy trì quy trình kiểm soát cadimi một cách liên tục để đảm bảo an toàn cho vụ mùa tiếp theo.

Cadimi trong sầu riêng đang trở thành vấn đề không thể xem nhẹ nếu Việt Nam muốn giữ vững uy tín trên thị trường xuất khẩu và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Do đó, việc kiểm soát từ đất, nước, phân bón cho đến ứng dụng công nghệ cao là giải pháp cấp thiết mà người trồng cần chủ động thực hiện. Hy vọng bài viết do AQ Bice trình bày trên đã giúp quý bà con hiểu rõ vấn đề hơn và có cái nhìn toàn diện, thiết thực để cùng chung tay hướng đến một nền sản xuất sầu riêng sạch, an toàn và đạt chuẩn quốc tế.