Sâu keo mùa thu hại ngô: Triệu chứng và Biện pháp quản lý

Sâu keo mùa thu hại ngô là một trong những vấn đề nghiêm trọng trong sản xuất nông nghiệp, chúng đã tấn công nhiều loại cây trồng, trong đó ngô là cây bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của sâu keo mùa thu trong những năm gần đây không chỉ gây thiệt hại lớn về năng suất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của hàng triệu nông dân.

Do đó, việc áp dụng các biện pháp phòng trừ và kiểm soát sâu keo mùa thu là rất quan trọng trong quá trình canh tác. Mời bà con cùng kỹ sư Sinh Học AQ tìm hiểu đặc điểm sinh trưởng, con đường lây lan và các biện pháp tiêu diệt sâu keo mùa thu để bảo vệ cây trồng với nội dung chi tiết trong bài viết sau đây.

Tổng quan về sâu keo mùa thu hại ngô

Sâu keo mùa thu hại ngô có tên khoa học là Soodopfera ƒugiperda, họ ngài đêm (Noctuidea), thuộc Bộ cánh vảy (Lepidoptera). Ngoài cây ngô chúng còn gây hại nhiều loài cây trồng khác như: đậu xanh, đậu phộng, mía, chuối, cà tím, ớt,…

Loài sâu này lần đầu tiên được phát hiện gây hại ở châu Á vào tháng 7 năm 2018, khi chúng xuất hiện tại Ấn Độ và Yemen. Tại Việt Nam, dịch sâu keo mùa thu bắt đầu bùng phát mạnh vào cuối tháng 4 năm 2019, khi chúng tấn công cây ngô trên diện rộng.

Mức độ phá hoại của loài sâu này rất nghiêm trọng, nhiều ruộng ngô trong giai đoạn bắp dưới 30 ngày tuổi bị sâu phá hoại hoàn toàn, phải bỏ trồng lại vụ khác. Ngoài cây ngô, sâu keo mùa thu còn tấn công nhiều loại cây trồng khác, bao gồm lúa, đậu xanh, đậu nành, đậu phộng, chuối, mía, cà chua, cà tím, ớt, và cỏ chăn nuôi.

Vòng đời phát triển của sâu keo mùa thu hại ngô

Cây ngô bị sâu keo mùa thu gây hại có vòng đời kéo dài lên đến 60 ngày vào mùa xuân và thu, 30 ngày vào mùa hè, vào mùa đông có thời gian kéo dài dài hơn từ 80 – 90 ngày. Vòng đời của sâu keo mùa thu hại ngô trải qua 4 giai đoạn:

➡️ Trứng: Là những quả trứng có hình cầu rất nho, đường kính đạt 0.75mm. Trứng có màu xanh khi mới đẻ và dần chuyển sang màu trắng sữa, khi nở có màu nâu nhạt. Thời gian kéo dài từ 2 – 10 ngày đến khi trứng nở, trung bình sẽ từ 2 – 4 ngày, nhiệt độ lý tưởng từ 20 – 30 độ C.

➡️ Sâu non: Giai đoạn này sâu non tổng có có 6 tuổi.

• Giai đoạn từ 1 – 2 tuổi: Cơ thể chúng sẽ có màu xanh nhạt hoặc vàng nhạt, kích thước dài khoảng 0.5mm.
• Giai đoạn từ 3 – 6 tuổi: Bắt đầu xuất hiện các sọc dọc thân, chuyển sang màu nâu xám, sẫm, dài khoảng 6 – 9mm.
• Giai đoạn 6 tuổi: Sâu non có kích thước lớn hơn, dài từ 30 – 40mm, có màu xanh đen hoặc nâu sẫm.

➡️ Nhộng: Nhộng sâu keo mùa thu có dạng nhộng bọc, sáng bóng có màu nâu cánh dán. Nhộng đực dài từ 13 – 15mm, nhộng cái từ 16 – 17mm, phần đốt bụng có 2 gai. Thời gian kéo dài từ 8 – 9 ngày vào mùa hè.

➡️ Con trưởng thành: Kết thúc quá trình hóa nhộng, con trưởng thành sẽ chui ra ngoài. Con đực sẽ có chiều dài khoảng 16mm, sải cánh dài 37mm, cánh trước lốm đốm màu xám, nâu nhạt, có đốm hình bầu dục màu xám trắng, vàng rơm. Con cái khác ở đặc điểm không có hoa văn rõ ràng, thời gian của giai đoạn từ 7 – 21 ngày.

Các loài cây ký chủ của sâu keo mùa thu hại ngô

Sâu keo hại bắp có phạm vi ký chủ rất rộng, bao gồm hơn 80 loài thực vật khác nhau. Những loài cây này có thể là cây trồng chính hoặc cây trồng phụ, bao gồm các loại cây lương thực, cây công nghiệp và cây ăn quả.

Cụ thể các loài cây ký chủ của sâu keo mùa thu bao gồm: Lúa mạch, cỏ linh lăng, cây bông, đậu tương, mía, đậu phộng, lúa nước, thuốc lá,… Trong số các cây ký chủ này, ngô (bắp) là cây mà sâu keo mùa thu tấn công mạnh mẽ nhất và có mức độ thiệt hại cao hơn so với các cây ký chủ khác.

Con đường xâm nhập và lây lan của sâu keo mùa thu hại ngô

Sâu keo hại ngô di chuyển rất nhanh chóng và có thể lây lan qua nhiều con đường khác nhau khiến cho việc kiểm soát và phòng chống loài sâu hại này trở nên rất khó khăn.

Di chuyển phạm vi gần của ấu trùng

Sâu non có khả năng di chuyển từ cây này sang cây khác, hoặc từ ruộng này sang ruộng khác trong phạm vi không quá xa. Chúng có thể lan rộng trong các cánh đồng liền kề đặc biệt là khi các ruộng ngô chưa được thu hoạch xong và cây trồng còn bị tấn công mạnh làm cho mật độ sâu ở các ruộng kế bên tăng lên nhanh chóng.

Di chuyển của sâu trưởng thành

Sâu trưởng thành có cánh và có thể bay rất xa để tìm nơi đẻ trứng. Chúng có khả năng di chuyển xa hàng chục km theo gió và lây lan sang các vùng khác nhau trong cùng một khu vực hoặc thậm chí từ quốc gia này sang quốc gia khác. Điều này làm cho việc kiểm soát và phòng ngừa sâu keo mùa thu trở nên khó khăn hơn rất nhiều.

Lây lan qua sản phẩm nông sản

Trứng, nhộng hoặc sâu non của sâu keo mùa thu có thể theo các sản phẩm nông sản như ngô, cỏ thức ăn chăn nuôi hoặc các phụ phẩm nông sản khác trong quá trình vận chuyển giữa các khu vực. Từ đó sâu keo mùa thu có thể xâm nhập vào các vùng địa lý khác nhau kể cả những nơi chưa từng bị nhiễm sâu.

Quá trình tấn công của sâu keo mùa thu hại ngô

Sâu keo mùa thu trên ngô chủ yếu gây hại trong giai đoạn sâu non, đặc biệt là vào thời kỳ cây ngô còn non và đang phát triển. Dưới đây là các đặc điểm chi tiết về sự phá hoại của sâu keo mùa thu:

▶️ Sâu keo mùa thu bắt đầu tấn công khi phát triển từ sâu non tuổi 1 đến tuổi 2, chúng gây ra những tổn thương nhẹ và ăn ít. Chúng thường ăn phần biểu bì trên mặt lá non khiến cho lá bị hư hỏng và tạo ra những vết cắn có hình dạng vuông hoặc chữ nhật rất đặc trưng.

▶️ Từ giai đoạn sâu non tuổi 3-5, chúng ăn rất nhiều, gây thiệt hại lớn đối với cây trồng. Lúc này, lượng lá và bẹ bị sâu ăn hại nên mất đi rất nhanh chóng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quang hợp và sự phát triển của cây ngô.

▶️ Một đặc điểm nổi bật của sâu keo mùa thu là chúng thải ra rất nhiều phân và bã thải trực tiếp lên lá và nõn cây ngô. Những vết phân thải này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm bệnh phát triển trên cây ngô, gây ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất cây trồng.

Hậu quả do sâu keo mùa thu hại ngô gây ra

Ngô bị sâu keo mùa thu gây hại trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển của cây, từ giai đoạn lá non đến khi cây ngô đã đậu trái. Do đó nếu không xử lý kịp thời những hậu quả do sâu keo mùa thu để lại rất nghiêm trọng như sau:

• Sau khi trứng nở, ấu trùng sâu keo mùa thu bắt đầu tấn công cây ngô bằng cách ăn vào phần mô lá ở một phía của lá.
• Khi ấu trùng phát triển đến tuổi 2 và 3, chúng bắt đầu tấn công mạnh hơn, ăn đứt phiến lá và tạo ra các lỗ thủng lớn trên bề mặt lá. Điều này làm giảm diện tích bề mặt lá gây thiệt hại lớn đến khả năng quang hợp của cây khiến cây ngô phát triển kém.
• Trong giai đoạn sâu non lớn hơn, chúng thường xuyên tấn công và cạp đứt gân lá, gây ra hiện tượng rụng lá trên diện rộng.
• Khi cây ngô đã lớn, sâu keo mùa thu chuyển sang tấn công vào đọt non của lá, tạo thành những hàng lỗ lớn dọc theo phiến lá làm chậm lại quá trình phát triển của cây.
• Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất là khi cây ngô đã bắt đầu ra trái, sâu keo mùa thu có thể tấn công vào phần hạt trái, từ đó không chỉ ảnh hưởng đến năng suất mà còn có thể làm giảm chất lượng hạt ngô, ảnh hưởng đến giá trị thương phẩm của sản phẩm.

Các biện pháp tổng hợp phòng chống sâu keo mùa thu hại ngô

Để phòng ngừa và kiểm soát sâu keo mùa thu hại bắp bà con cần áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp như sau:

Biện pháp sử dụng bẫy

Chuẩn bị bẫy bả chua ngọt và bẫy dẫn dụ giới tính pheromone: 

✅ Bẫy bả chua ngọt: Đặt khoảng 50-100 bẫy/ha trên các khu vực ruộng ngô để thu hút sâu keo mùa thu và tiêu diệt chúng khi tiếp xúc với chất bả. Bẫy chua ngọt có tác dụng lâu dài và có thể duy trì hiệu quả trong suốt vụ ngô.

✅ Bẫy pheromone: Đặt từ 10-20 bẫy/ha trên ruộng ngô để thu hút sâu keo mùa thu. Khi chúng bay đến bẫy thì sẽ bị dính lại và không thể tiếp tục sinh sản.

✅ Việc đặt bẫy bả chua ngọt và bẫy pheromone cần được thực hiện trong suốt vụ ngô, nhưng thời điểm quan trọng nhất là khi ngô vừa mới gieo đến khi cây ngô trỗ cờ và phun râu.

Sử dụng thiên địch để kiểm soát sâu keo mùa thu

✅ Bên cạnh sử dụng bẫy, việc thả các thiên địch vào ruộng cũng là một biện pháp quan trọng để kiểm soát sâu keo mùa thu và các loài sâu hại khác gồm có: Ong ký sinh trứng, côn trùng ăn thịt như bọ rùa, bọ xít ăn thịt, bọ đuôi kìm sẽ tiêu diệt sâu non của sâu keo mùa thu, giúp kiểm soát mật độ sâu non trước khi chúng phát triển thành trưởng thành.

Biện pháp canh tác

✅ Vệ sinh, làm sạch cỏ dại quanh khu vực trồng ngô để giảm bớt nơi sinh sống của sâu trưởng thành. Cỏ dại và các cây ký chủ phụ có thể tạo ra môi trường trú ẩn cho sâu sinh trưởng và gây hại.

✅ Sau mỗi vụ mùa cần làm đất kỹ và phơi đất để tiêu diệt sâu non, nhộng trong đất từ đó giảm thiểu nguồn sâu hại trong vụ mùa tiếp theo.

✅ Luân canh ngô với các cây trồng khác như lúa nước sẽ giúp giảm sự tích tụ nhộng trong đất, giảm thiểu nguy cơ lây lan và tăng hiệu quả phòng trừ.

Biện pháp thủ công

✅ Trong giai đoạn cây ngô phát triển 3-6 lá sâu keo mùa thu có thể đẻ trứng. Do đó cần kiểm tra vườn cây định kỳ để phát hiện ổ trứng từ sớm và ngắt bỏ sẽ giúp giảm thiểu số lượng sâu non trong giai đoạn sau. Ngoài ra, cần theo dõi các dấu hiệu bất thường trên lá để phát hiện sâu non ăn lá.

✅ Sử dụng tro bếp hoặc nước xà phòng pha loãng đổ vào nõn ngô có thể giúp tiêu diệt sâu non một cách hiệu quả. Đây là cách làm an toàn, không gây hại cho cây trồng mà vẫn giảm thiểu được tác động của sâu hại.

Thuốc sinh học đặc trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa

Thực hiện phòng trừ sâu keo mùa thu hại ngô hiệu quả và kịp thời với các phương pháp quản lý dịch hại tổng hợp sẽ giúp nhà vườn giảm thiểu thiệt hại nghiêm trọng do loài sâu này gây ra. Trong đó, với công nghệ sinh học an toàn và bền vững, AQ Bice mang đến vườn nhà bà con dòng thuốc đặc trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa với các thông tin chi tiết như sau:

Thành phần thuốc đặc trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa 

Thuốc trừ sâu keo hại ngô Mebe Pa có các thành phần sau:

✅ Metarhizium sp: 1×10^6 CFU/g

✅ Beauveria sp: 1×10^5 CFU/g

✅ Paecilomyces spp: 1×10^5 CFU/g

✅ Mebe Pa còn chứa nấm xám – Verticillium sp, Nấm tím – Paecilomyces sp,… virus NPV và hoạt chất sinh học đặc hiệu phòng trừ côn trùng chích hút trên vườn.

Công dụng của thuốc đặc trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa

✅ Mebe Pa giúp kiểm soát số lượng và tiêu diệt dứt điểm các loại sâu hại, rầy, rệp, côn trùng chích hút, hiệu lực kéo dài.

✅ Các vi nấm nhiễm vào trong côn trùng, mọc tơ và sinh bào tử đốt bụng, đốt chân làm cho chúng ngừng ăn rồi chết cứng, đồng thời tử có khả năng lây nhiễm tự phát tán ra bầy đàn côn trùng gây hại.

✅ Hoạt chất sinh học và NPV tiêu diệt nhanh nhiều loại sâu hại hiệu quả đảm bảo sự an toàn cho nông sản.

Hướng dẫn sử dụng thuốc đặc trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa 

✅ Phun trị sâu keo hại ngô: Pha 20g Mebe Pa + 20 lít nước sạch, bà con thực hiện phun ướt đều thân – cành – tán lá đặc biệt mặt sau của lá và vùng dưới tán cây ngô, áp dụng cách nhau từ 5 – 10 ngày/lần.

✅ Phun phòng sâu keo hại ngô: Pha 10g Mebe Pa + 20 lít nước sạch, bà con thực hiện phun đều ướt cả hai mặt lá, thân cây và vùng dưới tán cây ngô định kỳ 15-30 ngày/lần (3-5 lần/vụ) để có hiệu quả phòng trừ tốt nhất.

Thông qua những nội dung trên từ AQ Bice, việc áp dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp và phun trị sâu keo mùa thu hại ngô Mebe Pa sẽ giúp bà con giảm thiểu thiệt hại do loài sâu này gây ra. Đồng thời trong quá trình canh tác và sử dụng sản phẩm sinh học của AQ, nếu bà con gặp bất kỳ thắc mắc nào hãy gọi ngay tổng đài để kỹ sư nông nghiệp sẵn sàng hỗ trợ, cung cấp những giải pháp phù hợp, hiệu quả nhất.