Cách trồng cây mã đề xanh tốt, không sâu bệnh tại nhà

Cách trồng cây mã đề không đòi hỏi kỹ thuật quá phức tạp, bà con có thể trồng quanh năm tùy vào khí hậu từng vùng và thu hoạch để làm dược liệu, thực phẩm với nhiều công dụng hữu ích. Trong đó, để đảm bảo cây sinh trưởng thuận lợi bà con cần trồng trên đất tơi xốp, giàu mùn và áp dụng đúng quy trình xử lý hạt giống, gieo hạt, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho vườn cây xanh tốt. Những nội dung trong bài viết hôm nay, chúng tôi sẽ chia sẻ đến quý bà con về quy trình trồng mã đề cũng như các bước chăm sóc để cây được khỏe mạnh, thu hoạch được nhiều.

Giới thiệu tổng quan về cây mã đề

Cây mã đề có tên khoa học là Plantago major, thuộc họ Plantaginaceae hay còn có những tên gọi khác như xa tiền, mã đề thảo, xa tiền thảo. Cây mã đề là một loài cây thân thảo quen thuộc thường mọc ở ven đường, bờ ruộng, sân vườn hay những nơi đất ẩm và từ lâu đã được biết đến như một vị thuốc quý trong y học cổ truyền cũng như y học hiện đại ngày nay.

Mã đề từ lâu đã được biết đến như một loài thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền với nhiều công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu viêm và chữa các bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa.

Hiện nay việc ưu tiên tự trồng rau mã đề sử dụng trong bữa ăn hàng ngày hoặc trồng quy mô lớn làm cây thuốc được nhiều gia đình quan tâm, tìm hiểu. Trong đó mặc dù áp dụng cách trồng cây mã đề khá đơn giản nhưng để thu hoạch năng suất cao và đảm bảo chất lượng cho dược liệu, mọi người cần nắm vững quy trình và kỹ thuật trồng cây mã đề đúng cách.

Đặc điểm hình thái của cây mã đề

▶️ Mã đề là cây thân thảo sống lâu năm có thân ngắn và mọc sát đất. Lá cây thường mọc thành cụm tạo nên một tán lá dày đặc giúp cây thích nghi tốt với môi trường xung quanh.

▶️ Lá của mã đề có hình dạng giống chiếc thìa, phiến lá to dày và có màu xanh đậm, mép lá có răng cưa nhẹ. Trên mỗi lá có các gân nổi rõ, thường có 3 đến 7 gân chạy dọc song song từ cuống lên đến đỉnh phiến lá.

▶️ Hoa mã đề mọc trên một cuống dài và mảnh, vươn cao từ giữa tán lá lên trên, thường có màu trắng đục hoặc vàng nhạt, xếp thành bông dạng hình trụ. Hoa nhỏ có đầy đủ cả nhị và nhụy, đài hoa gồm 4 lá đài màu nâu xếp chéo nhau. Nhị có chỉ nhị dài, giúp dễ dàng thu hút côn trùng để thụ phấn tự nhiên.

▶️ Quả mã đề là loại quả nang nhỏ, khi chín sẽ tự tách đôi để giải phóng các hạt nhỏ li ti bên trong. Hạt mã đề có màu nâu bóng, hình bầu dục rất nhỏ, trong mỗi gam hạt có thể chứa đến khoảng 600 hạt.

Phân loại cây mã đề

Dựa vào môi trường sinh trưởng, phát triển mà cây mã đề được phân thành hai loại chính:

• Mã đề khô: Là loại cây được trồng trên đất khô ráo không bị ngập nước. Cây phát triển tốt trong môi trường có điều kiện thuận lợi như ánh sáng, độ ẩm vừa phải và đất không bị ứ nước. Phù hợp để trồng trong vườn nhà, sân thượng, thùng xốp thường được áp dụng với mô hình trồng rau sạch tại gia đình.
• Mã đề nước: Sống ở môi trường ngập nước như ao hồ, ruộng trũng hoặc vùng đất thường xuyên có nước đọng. Cây có khả năng hấp thụ dinh dưỡng từ môi trường nước tốt vì vậy sẽ phát triển nhanh chóng và ít bị sâu bệnh.

Đặc điểm phân bố của cây mã đề ở nước ta

Cây mã đề là loài thực vật có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ và phân bố rộng rãi ở các quốc gia có khí hậu ôn đới và cận nhiệt đới. Tại Việt Nam với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, cây mã đề có thể sinh trưởng tốt ở hầu hết các vùng miền trong đó có khí hậu mát mẻ như Lào Cai, Đà Lạt là những nơi mà cây mã đề mọc tự nhiên nhiều nhất.

Một số địa phương áp dụng cách trồng mã đề cho nhu cầu làm dược liệu chuyên canh với quy mô lớn, điển hình như: Nghĩa Trai (Hưng Yên), Thanh Trì (Hà Nội) và Tuy Hòa (Phú Yên)

Công dụng của cây mã đề

Xoay quanh một số câu hỏi như cây mã đề chữa được bệnh gì? Tác dụng của cây mã đề tươi là gì? Sau đây AQ Bice đã tổng hợp các công dụng hữu ích từ mã đề cụ thể như sau:

✅ Cây mã đề là một loại dược liệu quen thuộc trong dân gian, được sử dụng để chữa nhiều bệnh thường gặp như hỗ trợ điều trị ho, cảm cúm, sổ mũi, viêm họng, tiêu chảy, kiết lỵ,…

✅Ngoài ra, mã đề còn được dùng để giải nhiệt, hỗ trợ khi bị cảm nắng hoặc say nắng, làm giảm mụn nhọt, sưng tấy và làm lành vết thương như đứt tay, chảy máu.

✅ Không chỉ là vị thuốc, cây mã đề còn là thực phẩm lành mạnh, cung cấp chất xơ và khoáng chất:

• Lá non: Có thể dùng luộc, xào hoặc nấu canh.
• Lá già: Phơi khô làm trà uống, có vị thanh mát, dễ chịu.
• Hạt mã đề: Có thể nấu cháo, súp, xay mịn làm gia vị cho món ăn.

Các bước chuẩn bị cho cách trồng cây mã đề

Trước khi trồng mã đề, việc chuẩn bị đúng cách sẽ giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh, chống chịu tốt với sâu bệnh và điều kiện thời tiết. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết các bước chuẩn bị đất, chọn giống mã đề cho năng suất cao như sau:

Thời vụ trồng cây mã đề

▶️ Mọi người có thể gieo hạt giống mã đề quanh năm, tuy nhiên để đạt năng suất và chất lượng dược liệu tốt nhất nên trồng vào tháng 2, tháng 3 khi thời tiết mát mẻ, độ ẩm cao thích hợp cho hạt nảy mầm nhanh hơn.

▶️ Không nên trồng mã đề vào thời điểm nắng nóng gay gắt hoặc mùa mưa ngập úng kéo dài. Ở vùng miền núi mát mẻ bà con có thể trồng mã đề quanh năm với quá trình chăm sóc phù hợp.

Làm đất trồng cây mã đề

▶️ Lựa chọn đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt như đất thịt nhẹ hoặc đất pha cát để trồng cây mã đề. Đảm bảo độ pH đất lý tưởng từ 5.5 đến 7.0. Không trồng mã đề ở nơi đất phèn, đất mặn hoặc đất bị ô nhiễm thuốc hóa học, kim loại nặng.

▶️ Bà con tiến hành làm sạch cỏ dại, rác hữu cơ, tàn dư cây trồng vụ trước, sau đó cày xới đất kỹ, bón lót bằng các loại phân chuồng hoai mục, phân vi sinh và hoặc xử lý mầm bệnh, khử chua bằng vôi bột để cải tạo đất.

▶️ Phơi đất từ 7 đến 10 ngày sau khi bón vôi. Lên luống cao 20 đến 25 cm, rộng 1.0 đến 1.2 m, rãnh thoát nước rộng 30 đến 40 cm.

Chuẩn bị hạt giống

▶️ Lựa chọn hạt giống tốt, đảm bảo không bị mốc hoặc lép, tỷ lệ nảy mầm cao được mua ở cơ sở uy tín. Mỗi gam hạt mã đề chứa khoảng 600 hạt. Trong đó lượng hạt cần cho 1 sào Bắc Bộ (360 m²) khoảng 100 đến 150 gram.

Thực hiện cách trồng cây mã đề tại vườn nhà

Để cây mã đề phát triển tốt, cho năng suất cao và giữ được dược tính quý bà con thực hiện quy trình kỹ thuật trồng cây mã đề đúng chuẩn như sau:

Bước 1: Xử lý hạt giống mã đề

▶️ Ngâm hạt trong nước ấm theo tỷ lệ 2 sôi : 3 lạnh trong vòng từ 6 đến 8 giờ.

▶️ Sau đó vớt ra và rửa lại bằng nước sạch rồi ủ vào khăn ẩm, để nơi ấm áp cho hạt nứt nanh (khoảng 1 đến 2 ngày).

Bước 2: Ươm hạt mã đề

▶️ Gieo hạt trong khay, bầu hoặc luống ươm với độ sâu khoảng 0,5cm. Tưới phun sương nhẹ ngày 1 đến 2 lần cho đến khi hạt nảy mầm.

▶️ Sau 20 đến 25 ngày, khi cây con có từ 3 đến 4 lá thật, cao khoảng 5 đến 7 cm tiến hành đem trồng ra vườn.

Bước 3: Trồng cây mã đề

▶️ Trồng cây con ra vườn, chậu hoặc thùng xốp với mật độ trồng: Cây cách cây 15 đến 20 cm, hàng cách hàng 20 đến 25 cm.

▶️ Hoặc bà con sau khi xử lý hạt có thể gieo hạt trực tiếp lên luống đã chuẩn bị sẵn.

▶️ Rạch hàng cách nhau 15 đến 20cm sau đó gieo hạt mỏng tay. Phủ lớp đất mịn mỏng khoảng 0,5 đến 1 cm và rải rơm khô hoặc trấu lên mặt luống để giữ ẩm.

Phương pháp chăm sóc sau khi thực hiện cách trồng cây mã đề

Dù là trồng tại nhà hay trên quy mô lớn thì việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh và đạt chất lượng. Hướng dẫn cách chăm sóc cây mã đề theo từng giai đoạn cụ thể như sau:

Tưới nước

• Giai đoạn cây con: Cần tưới nước đều đặn mỗi ngày 2 lần (sáng sớm và chiều mát) nhằm đảm bảo đất luôn đủ ẩm.
• Giai đoạn trưởng thành: Tần suất tưới 1 lần/ngày, tránh để cây bị úng nước gây thối rễ hoặc ngập úng khi mưa lớn.

Bón phân

• Bón lót (trước khi trồng): Bà con có thể sử dụng phân bón Bio Soil để cải tạo đất, xử lý nấm bệnh cũng như thay thế cho vôi bột sau đó phơi ải trước 1 tuần để đảm bảo đất tơi xốp.
• Bón thúc cho cây xanh tốt, bén rễ với sản phẩm sinh học Vi Amen: Dùng 250ml hòa với 400 – 800 lít nước, phun vào các giai đoạn phát triển của cây thay thế cho phân NPK và phân bón lá khác, áp dụng cho mỗi lần cách từ 7 – 15 ngày.

Phòng trừ sâu bệnh

Cây mã đề có thể gặp một số loại sâu ăn lá, sâu đo gây hại. Nên phòng trị sâu hại từ sớm với các biện pháp thủ công và kết hợp phun thuốc sinh học Mebe Pa giúp xử lý hiệu quả, an toàn cho vườn cây.

Thu hoạch và bảo quản

Sau khoảng 60 đến 65 ngày kể từ khi gieo hạt bà con có thể thu hoạch đợt đầu tiên. Những đợt tiếp theo cách nhau 40 đến 45 ngày tùy vào điều kiện chăm sóc tại vườn. Sau mỗi lần cắt, cần làm cỏ sạch gốc và bón thúc thêm để cây phục hồi nhanh và tiếp tục ra lá mới.

Khi thu hoạch, bà con sử dụng dao hoặc liềm cắt phần lá và hoa đảm bảo cách gốc 2 đến 3 cm, không cắt sát gốc để cây tiếp tục sinh trưởng.

🚨 Lưu ý:

• Dược liệu sau khi cắt cần được phơi ngay trong bóng râm hoặc sấy ở nhiệt độ phù hợp, đảm bảo tránh nắng gắt để giữ được màu xanh tự nhiên và dược tính của cây.
• Nếu sơ chế và bảo quản đúng cách, năng suất mã đề thu được có thể đạt tới 5 tấn dược liệu khô trên một hecta mỗi năm.
• Bảo quản dược liệu đã khô trong túi kín, để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc.

Giải đáp các câu hỏi liên quan đến cách trồng cây mã đề

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp và giải đáp chi tiết từ Sinh Học AQ về cây mã đề và các đặc điểm sinh học, cách trồng như sau:

Cây mã đề là cây gì? Có phải cây dại không?

• Cây mã đề là một loại cây thân thảo sống lâu năm, thường mọc hoang ở nhiều nơi, nhưng ngày nay đã được trồng có chủ đích nhờ giá trị y học cao. Mã đề được xem như một vị thuốc quý trong Đông y có nhiều công dụng như thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu viêm và hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa.
• Nhờ khả năng thích nghi tốt và dễ chăm sóc, cây mã đề hiện nay không chỉ được khai thác tự nhiên mà còn được trồng rộng rãi để phục vụ nhu cầu làm thuốc và thực phẩm.

Cây mã đề ăn được không? Cách chế biến thế nào?

Lá mã đề non dùng để ăn với vị ngọt mát, được chế biến như luộc, xào, nấu canh,… Lá già hoặc hạt mã đề phơi khô, hãm nước uống hàng ngày. Ngoài ra, hạt mã đề cũng có thể nấu cháo hoặc làm gia vị cho các món ăn.

Trồng mã đề bao lâu thu hoạch?

Sau khi gieo từ 60 đến 65 ngày bà con có thể thu hoạch đợt đầu tiên. Các 40 đến 45 ngày có thể thu hoạch thêm một lứa. Trong điều kiện được chăm sóc tốt, mỗi năm có thể thu hái mã đề từ 5 đến 6 lứa.

Có thể trồng mã đề trong chậu không?

Cây mã đề có thể được trồng ở nhiều quy mô khác nhau tại hộ gia đình (trong chậu, thùng xốp) hoặc đầu tư quy mô lớn để sản xuất dược liệu. Tùy theo mục đích canh tác mà bà con cần chú trọng, đầu tư kỹ thuật, phân bón, phòng trừ sâu bệnh và bảo quản sau thu hoạch để đạt năng suất và chất lượng cao.

Trên đây là hướng dẫn chi tiết từ AQ Bice về cách trồng cây mã đề và chăm bón cho vườn cây nhanh lớn, xanh tốt, chất lượng. Trong quá trình canh tác mã đề, sử dụng phân bón sinh học từ AQ, bà con cần tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc hãy gọi ngay kỹ sư AQ qua tổng đài để được hỗ trợ nhanh chóng nhé!