Hướng dẫn cách trồng cây bòn bon nhanh ra quả, ít sâu bệnh

Cách trồng cây bòn bon đúng kỹ thuật sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh, nhanh ra trái và cho năng suất cao. Đây là loại cây ăn quả đặc sản miền nhiệt đới, ưa ẩm và bóng râm nhẹ, thích hợp trồng ở đất thịt pha, giàu hữu cơ.

Để cây sinh trưởng tốt, bà con cần chú ý ngay từ bước chọn giống, xử lý đất, trồng đúng thời vụ đến kỹ thuật chăm sóc như tưới nước, bón phân và phòng trừ sâu bệnh phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của cây bòn bon. Chi tiết về cách trồng cây bòn bon thái sẽ được Sinh học AQ hướng dẫn từng bước dưới bài viết sau đây.

Tìm hiểu về cách trồng cây bòn bon

Cách trồng cây bòn bon cần tuân thủ đúng quy trình từ khâu chọn giống đến chăm sóc sau trồng để cây phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao. Bòn bon là loại cây ăn quả ưa khí hậu nóng ẩm, phù hợp trồng trên đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt.

Việc nắm vững kỹ thuật trồng, cũng như khoảng cách trồng, lượng nước tưới, chế độ bón phân và cách phòng trừ sâu bệnh sẽ giúp cây sinh trưởng ổn định, sớm ra trái và cho quả ngon ngọt, đạt chất lượng thương phẩm cao.

Cây bòn bon là loại cây gì?

Cây bòn bon còn có tên gọi là dâu da đất, nam trân hay lòn bon, là một cây ăn quả nhiệt đới thuộc họ Xoan (Meliaceae), có tên khoa học là Lansium domesticum. Cây có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á đặc biệt được trồng nhiều ở Malaysia, Indonesia, Thái Lan và được trồng nhiều ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và Nam Bộ của Việt Nam.

Đặc điểm hình thái của cây bòn bon

Về đặc điểm sinh học cây bòn bon có vài điểm đặc trưng như sau:

▶️ Thân cây: Là cây thân gỗ nhỏ đến trung bình, chiều cao trung bình từ 10 – 15m, đôi khi có thể đạt đến 20m. Thân cây thẳng, phân cành thấp, vỏ thân màu nâu xám, hơi sần sùi.

▶️ Lá: Lá kép lông chim, mọc so le, mỗi lá có từ 5 – 7 lá chét. Lá chét hình bầu dục hoặc mũi mác, mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn, mép nguyên. Gân lá nổi rõ, phiến lá dày, hơi bóng.

▶️ Hoa: Hoa nhỏ, màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, mọc thành chùm ở thân hoặc cành già (hiện tượng ra hoa trên thân). Cây lưỡng tính, hoa có cả bộ phận đực và cái.

▶️ Quả: Quả mọc thành chùm, dày đặc trên thân hoặc cành chính. Quả hình tròn hoặc hơi bầu dục, đường kính khoảng 3 – 5cm. Vỏ ngoài màu vàng nhạt đến nâu vàng khi chín, mỏng, có nhựa mủ. Ruột chia thành 4 – 5 múi trắng trong, có vị ngọt thanh, một số múi chứa hạt màu nâu sẫm.

▶️ Hạt: Hạt lớn, hình bầu dục, vỏ cứng, màu nâu, nằm trong múi quả. Một số giống bòn bon ít hạt hoặc không hạt.

Công dụng của trái bòn bon

✅ Trái bòn bon giàu vitamin C, A, B1, B2 giúp tăng sức đề kháng, chống oxy hóa và cải thiện thị lực. Nhờ chứa vitamin C và chất chống oxy hóa nên trái bòn bon được dùng để hỗ trợ chăm sóc da, chống lão hóa nhanh.

✅ Chất xơ trong cơm trái hỗ trợ nhu động ruột, giúp ngăn ngừa táo bón và hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

✅ Hỗ trợ giảm cân hiệu quả vì trái này ít calo, nhiều nước và chất xơ là món ăn vặt lành mạnh cho người ăn kiêng.

✅ Bòn bon còn hỗ trợ điều hòa lượng đường trong máu, vỏ trái còn chứa các hợp chất tự nhiên có khả năng ức chế vi khuẩn và nấm. Không chỉ vậy vỏ và hạt khi được phơi khô được dùng để sắc uống điều trị tiêu chảy, giun sán.

✅ Bòn bon có thể dùng để ăn tươi, làm mứt, siro, ép lấy nước hoặc có thể đem đi sấy dẻo hoặc sấy khô vừa bảo quản được lâu hơn mà còn có thể chế biến thành nhiều sản phẩm bán trên thị trường nhằm giúp nâng cao giá trị kinh tế.

Yếu tố phù hợp để cây bòn bon phát triển tốt

Điều kiện để giúp cây bòn bon sinh trưởng tốt, trực tiếp ảnh hưởng đến quá trình phát triển và ra quả của cây cần đáp ứng đủ các yếu tố như sau:

▶️ Khí hậu: Cây bòn bon thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm, đặc biệt là vùng có mưa nhiều, phân bố đều trong năm. Những nơi có khí hậu tương đối ổn định, không có mùa đông lạnh sâu là điều kiện lý tưởng để cây phát triển tố

▶️ Ánh sáng: Là loại cây ưa ánh sáng tán xạ hoặc nửa râm, vì có ánh sáng tán xạ vừa phải mới kích thích được cây ra hoa và đậu quả. Trồng dưới tán cây lớn hoặc bố trí lưới che là giải pháp hiệu quả trong mùa nắng gắt.

▶️ Nhiệt độ: Nhiệt độ sinh trưởng lý tưởng trong khoảng 22 – 32°C, cây chịu nóng khá tốt nhưng rất kém chịu lạnh. Nhiệt độ dưới 15°C kéo dài dễ làm cây suy yếu, giảm năng suất.

▶️ Độ ẩm: Phù hợp trong môi trường có độ ẩm cao trên 75%, đặc biệt vào thời kỳ ra hoa và nuôi quả. Vì thế, khí hậu khô hạn hoặc gió Lào không phù hợp để trồng cây vì dễ làm cây rụng hoa, rụng trái non.

▶️ Đất trồng: Đất trồng bòn bon cần đáp ứng các tiêu chí gồm: Tơi xốp, thoát nước tốt, sạch mầm bệnh, độ pH từ 5,5 – 6,5 giàu mùn và hữu cơ. Thích hợp trồng trên các loại đất như đất đỏ bazan, đất phù sa, đất thịt pha cát.

▶️ Nhu cầu về nước: Cây có nhu cầu nước cao, đặc biệt vào giai đoạn ra hoa và kết trái. Cần giữ ẩm liên tục nhưng tránh ngập úng. Tưới nước thường xuyên trong mùa khô, kết hợp phủ gốc bằng rơm rạ hoặc cỏ khô để giữ ẩm.

Nên trồng cây bòn bon xen hay chuyên canh?

Việc trồng cây bòn bon thái phục thuộc vào nhiều yếu tố như đất đai, mục tiêu sản xuất và khả năng đầu tư của nhà vườn.

✅ Nếu có ý định hướng đến sản xuất, trồng diện tích lớn thì trồng chuyên canh là lựa chọn phù hợp vì dễ quản lý việc chăm sóc đồng loạt và thuận tiện thu hoạch. Tuy nhiên, mô hình này đòi hỏi đầu tư lớn, dễ phát sinh sâu bệnh.

✅ Trồng xen canh với các loại cây khác như dừa, điều, ca cao,… sẽ tận dụng đất hiệu quả, giữ ẩm tốt, giảm chi phí chăm sóc. Nhưng, nhược điểm là năng suất có thể giảm, không đều vì phải phân bổ dinh dưỡng và bị che ánh sáng quả nhiều.

Thời điểm thích hợp để tiến hành cách trồng cây bòn bon

Bòn bon nên được trồng vào đầu mùa mưa, khoảng từ tháng 5 – tháng 7 hằng năm. Vì đây là thời gian lý tưởng có đủ độ ẩm không khí và đất cao giúp cây nhanh bén rễ, phát triển ổn định mà không cần tưới nhiều.

Mùa khô vẫn có thể trồng được nhưng bà con nên tưới thường xuyên, có biện pháp che chắn cẩn thận và để an tâm hơn có thể lắp đặt hệ thống tưới chủ động. Tránh trồng vào giai đoạn từ tháng 2 – 4 vì lúc này thời tiết nắng rất gắt, dễ héo chết cây.

Chuẩn bị trước khi tiến hành cách trồng cây bòn bon

Trước khi bắt đầu các cách trồng cây bòn bon, bước chuẩn bị là điều rất cần thiết, quyết định đến tốc độ sinh trưởng, năng suất và khả năng kháng bệnh của cây sau này. Người trồng cần đặc biệt chú ý đến việc cải tạo đất, lựa chọn giống chất lượng và bố trí mật độ trồng hợp lý để tạo điều kiện tốt nhất cho cây phát triển.

Cải tạo lại đất trồng

➡️ Cây bòn bon thích hợp với đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt, độ pH từ 5,5 – 6,5. Nếu đất trồng bị chua hoặc phèn, cần bón thêm vôi bột (30 – 50 kg/sào) hoặc có thể thay thế bằng chế phẩm sinh học cải tạo đất an toàn như Bio Soil trước khi trồng khoảng 15 – 20 ngày để trung hòa độ pH.

➡️ Ngoài ra, nên trộn thêm phân chuồng hoai mục, tro trấu hoặc phân hữu cơ vi sinh vào hố trồng để tăng độ màu mỡ và giúp cây con bén rễ nhanh. Trường hợp đất cát hoặc đất xám bạc màu, cần tăng cường hữu cơ và làm rãnh thoát nước chống ngập úng trong mùa mưa.

Chọn giống bòn bon phù hợp

➡️ Hiện nay, có nhiều giống bòn bon được trồng tại Việt Nam như bòn bon bản địa, bòn bon Thái Lan (Lansium domesticum var. duku), mỗi loại có ưu và nhược điểm riêng. Giống Thái được ưa chuộng hơn vì quả to, ngọt đậm, ít hạt, phù hợp thị hiếu thị trường.

➡️ Nên chọn cây giống cao từ 40 – 60cm, khỏe mạnh, có từ 4 – 6 lá thật, không sâu bệnh, bầu đất chắc chắn, rễ phát triển đều.

➡️ Nếu áp dụng cách trồng cây bòn bon bằng hạt, bà con cần chọn những hạt giống đạt các tiêu chí gồm: Kích thước đồng đều, không mốc ẩm, không lấy hạt từ cây mẹ bị bệnh hay kém chất lượng. Ngâm hạt vào nước ấm trước khi trồng để dễ nảy mầm, nên tiến hành phương pháp ghép cây giống khi áp dụng trồng cây bòn bon từ hạt, vì nếu trồng thuần từ việc ươm trồng bằng hạt, năng suất sẽ không đảm bảo tốt nhất và thời gian sinh trưởng lâu.

Khoảng cách trồng hợp lý để cây phát triển

➡️ Do tán cây bòn bon phát triển rộng, cần bố trí mật độ trồng phù hợp để cây có đủ không gian sinh trưởng. Khoảng cách trồng khuyến nghị là 4 x 5 m hoặc 5 x 5 m tùy điều kiện đất và giống.

➡️ Với mô hình xen canh dưới tán cây lớn, khoảng cách có thể linh hoạt hơn, nhưng vẫn đảm bảo cây bòn bon được tiếp cận đủ ánh sáng tán xạ và thông thoáng gió. Trồng quá dày sẽ làm cây cạnh tranh dinh dưỡng, dễ sâu bệnh và ra ít quả.

Hướng dẫn cách trồng cây bòn bon nhanh lớn và khỏe mạnh

Khi các bước chuẩn bị đã hoàn thiện xong, bà con bắt tay vào các bước thực hiện cách trồng cây bòn bon. Muốn cây sinh trưởng tốt, ra trái đều và đạt năng suất, việc trồng đúng kỹ thuật ngay từ đầu là yếu tố quyết định. Chi tiết hướng dẫn các bước sẽ được trình bày cụ thể sau đây:

Bước 1: Tại vị trí đã chuẩn bị hố trồng trước đó, bà con tiến hành đào một lỗ nhỏ ở giữa hố. Lỗ trồng cần có kích thước lớn hơn bầu cây con và sâu hơn chiều cao túi bầu khoảng 2 – 3cm để khi đặt cây xuống không bị lộ cổ rễ.

Bước 2: Dùng dao rạch nhẹ phần nilon bên ngoài bầu đất, tránh làm vỡ bầu. Quan sát và cắt bỏ những rễ bị cong queo hoặc mọc xoắn ra ngoài bầu để tránh tình trạng rễ bị cuốn, phát triển lệch sau này.

Bước 3: Đặt bầu cây con nhẹ nhàng vào giữa lỗ đã đào. Sau đó, lấp đất xung quanh và nén chặt phần gốc, đảm bảo cây đứng vững và rễ tiếp xúc tốt với đất. Không nên lấp đất quá sâu, chỉ cần phủ ngang mặt bầu là đủ.

Bước 4: Dùng 1 – 2 cọc tre cắm sát gốc, buộc nhẹ thân cây con vào cọc bằng dây mềm để tránh cây bị lung lay do gió lớn hoặc mưa to, ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ non.

Bước 5: Sau khi đã hoàn thành xong, bà con cần tưới đẫm nước cho gốc để duy trì độ ẩm ổn định, giúp cây nhanh phục hồi và bén đất.

Đây là các bước trồng cây bòn bon bằng cây giống có sẵn, còn với cách trồng bòn bon bằng hạt bà con cần thêm bước ươm hạt giống vào từng bầu cây, mỗi bầu gieo từ 1 – 2 hạt và chờ đến khi cây hình thành cây và tiến hành ghép nhằm đảm bảo chất lượng trái sau này và giúp cây sinh trưởng tốt hơn. Các bước tiếp theo đều sẽ thực hiện giống như nội dung trình bày trên.

Cách chăm sóc sau khi tiến hành cách trồng cây bòn bon

Sau khi áp dụng cách trồng cây bòn bon, bước tiếp theo đó là việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp cây bòn bon phát triển khỏe mạnh, rút ngắn thời gian ra quả và nâng cao chất lượng trái. Dưới đây là các kỹ thuật chăm sóc quan trọng mà bà con cần thực hiện theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây.

Tưới nước, giữ ẩm cho cây

➡️ Cây bòn bon ưa ẩm, nhưng cũng cần đất thoát nước tốt để tránh úng rễ. Trong 1 – 2 tháng đầu sau trồng, cần tưới nước mỗi ngày để giữ ẩm ổn định. Khi cây đã bén rễ, chuyển sang tưới định kỳ 2 – 3 ngày/lần vào mùa khô, tùy độ ẩm đất.

➡️ Vào mùa mưa, nên giảm tưới và kiểm tra hệ thống thoát nước để không gây úng. Mùa khô, có thể giữ ẩm bằng cách phủ gốc bằng rơm rạ, trấu hoặc phân chuồng hoai mục, vừa chống bốc hơi nước, vừa bổ sung dinh dưỡng hữu cơ.

Bón phân theo giai đoạn phát triển của cây bòn bon

Việc bón phân cho cây bòn bon cần được thực hiện hợp lý theo từng giai đoạn phát triển để cây sinh trưởng tốt, ra hoa đậu quả đúng thời điểm và cho năng suất cao.

➡️ Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1 – 3 năm tuổi): Tập trung phân hữu cơ hoai mục (10 – 15 kg/gốc/năm) hoặc có thể kết hợp thêm phân bón sinh học Vi Amen, kết hợp NPK 16-16-8 hoặc 20-20-15 chia làm 3 – 4 đợt/năm.

➡️ Giai đoạn ra hoa: Tăng cường phân kali và lân để kích thích phân hóa mầm hoa. Có thể dùng NPK 12-12-17 hoặc 15-5-20.

➡️ Giai đoạn nuôi quả: Bón phân sau đậu trái để nuôi quả lớn và cải thiện vị ngọt. Ưu tiên phân giàu kali (K), bổ sung phân chuồng hoai và vi lượng như Bo, Mg, Zn để tránh rụng trái non.

Cắt tỉa cành, tạo tán thông thoáng

➡️ Việc cắt tỉa và tạo tán hợp lý giúp cây bòn bon phân nhánh đều, tán thông thoáng, hạn chế sâu bệnh và tăng hiệu quả quang hợp. Khi cây cao khoảng 60 – 80 cm, nên bấm ngọn để kích thích chồi nách mọc ra. Sau đó chọn giữ lại 3 – 4 cành cấp 1 phân bố đều quanh thân.

➡️ Hằng năm, vào cuối mùa mưa hoặc sau thu hoạch, bà con nên tỉa bỏ cành sâu bệnh, cành già, cành mọc trong tán để giữ dáng cây khỏe và tăng khả năng ra hoa, đậu quả mùa sau.

Phòng trừ sâu bệnh phổ biến

Cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tấn công vào cây bòn bon, xử lý từ sớm nhằm đảm bảo cây sinh trưởng khỏe mạnh, cho năng suất ổn định. Cây bòn bon thường bị đối tượng gây hại như rệp sáp, sâu đục quả, sâu rầy, nhện đỏ, nấm gây bệnh thán thư,…

➡️ Ở giai đoạn cây còn nhỏ, bà con có thể sử dụng các loại thuốc đặc trị phù hợp theo khuyến cáo để xử lý khi sâu bệnh phát sinh. Tuy nhiên, khi cây đã trưởng thành, việc phòng ngừa chủ động sẽ quan trọng hơn nhằm hạn chế sâu bệnh xuất hiện và lây lan.

➡️ Bà con cần chú ý giữ vườn trồng thông thoáng, dọn sạch cỏ dại và lá rụng để loại bỏ nơi cư trú của sâu bệnh. Đặc biệt trong mùa mưa, cần đảm bảo thoát nước tốt, tránh để độ ẩm cao kéo dài vì đây là điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển.

➡️ Sau mỗi vụ thu hoạch, nên cắt bỏ toàn bộ cuống và chùm trái còn sót lại trên cây để loại trừ nguồn bệnh tiềm ẩn cho vụ sau.

➡️ Ngoài ra, việc thường xuyên kiểm tra vườn trồng để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh là rất quan trọng. Khi phát hiện có biểu hiện bất thường, cần xử lý ngay bằng thuốc đặc trị đúng loại, đúng liều lượng.

➡️ Nếu có thể, nên ưu tiên áp dụng chế phẩm sinh học hoặc thuốc có nguồn gốc sinh học như Phy Fusaco (điều trị nấm phổ rộng) và Mebe Pa (tiêu diệt sâu, côn trùng)  để đảm bảo an toàn và thân thiện môi trường.

Trên đây là toàn bộ hướng dẫn chi tiết về cách trồng cây bòn bon từ việc chọn giống, xử lý đất, cách trồng và chăm sóc phù hợp. Qua bài viết trên, AQ Bice hy vọng đã giúp bà con biết cách trồng, áp dụng dễ dàng, từng bước để tạo ra vườn bòn bon xanh tốt, cho trái ngọt và đạt hiệu quả kinh tế cao.