Cách tạo dáng cây tùng la hán đơn giản, dáng độc lạ, đẹp mắt

Cách tạo dáng cây tùng la hán là kỹ thuật quan trọng giúp biến loài cây này thành bonsai có giá trị thẩm mỹ và phong thủy cao. Việc uốn, cắt tỉa và định hình dáng không chỉ giúp cây phát triển cân đối, khỏe mạnh mà còn tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật độc đáo, phù hợp để trưng bày trong sân vườn, phòng khách hay làm cây cảnh phong thủy.

Bài viết dưới đây, Trung tâm Sinh học AQ sẽ hướng dẫn uốn cây tùng la hán với các dáng phổ biến, quy trình tạo hình và những lưu ý cần thiết để bà con có được một cây tùng la hán đẹp mắt và bền dáng.

Tìm hiểu chung về cách tạo dáng cây tùng la hán

Cách tạo dáng cây tùng la hán có thể được áp dụng theo nhiều kỹ thuật tạo hình, đa dạng các dáng nhằm giúp cây trở nên đẹp mắt và có giá trị kinh tế cao hơn. Mỗi dáng cây sẽ có ý nghĩa riêng, tùy vào nhu cầu của người trưng bày, cây sẽ được các nghệ nhân uốn tạo dáng từ đơn giản đến phức tạp.

Đặc điểm hình của cây tùng la hán

Cây tùng la hán có tên khoa học là Podocarpus macrophyllus, có nguồn gốc từ Trung Quốc và Nhật Bản, ngày nay được trồng phổ biến ở Việt Nam để làm cây bonsai hoặc làm cây cảnh. Loại cây này có thể sống lên đến vài trăm năm, tuổi thọ cao, có giá trị thẩm mỹ rất cao, mang ý nghĩa phong thủy.

Về đặc điểm hình thái, cây la hán nổi bật với những bộ phận như sau:

▶️ Thuộc cây thân gỗ lớn, chiều cao trung bình từ 5 – 7m, thân mọc thẳng, vỏ ngoài xù xì có màu nâu, nhiều vết nứt ngang dọc mang lại cảm giác cổ điển. Tuy trông gai góc nhưng thân hay cành rất dẻo, nghệ nhân tạo ra các dáng cây tùng la hán đẹp.

▶️ Cây tùng la hán phân nhiều nhánh, cành nhưng xếp có tổ chức, tạo thành từng lớp lá trông rất nghệ thuật. Phần gốc càng dài tán sẽ càng rộng, còn cây càng cao cành sẽ ngắn dần, tán sẽ nhỏ lại.

▶️ Lá có dạng lá kim, hình kiếm, vài lá xoắn ốc, phần đầu lá nhọn và có gân nổi rõ ở giữa, cuống lá ngắn. Màu sắc giữa hai mặt lá có sự khác biệt, mặt trên xanh đậm, mặt dưới xanh nhạt. Cứ 5 năm một lần, cây tùng lá hán sẽ thay lá, vòng lặp này sẽ lặp lại đến khi cây già.

▶️ Cây tùng la hán có hoa, hoa thường nở vào cuối tháng 5, dáng xòe nón, màu trắng đục và có sợi. Thường hoa đực sẽ mọc lẻ ở đầu cành, dáng hình trụ, còn hoa cái sẽ có đài to, lá bắc và lá noãn dính vào nhau.

▶️ Quả la hán có màu đỏ, có thể ăn được, hình dáng giống tượng la hán, ăn có vị ngọt chua, mùi thơm. Trái chứa nhiều chất dinh dưỡng, thường được dùng để ngâm rượu, làm thuốc chữa nhiều bệnh.

Cây tùng la hán có ý nghĩa như thế nào?

Cây tùng la hán không chỉ để làm cảnh, đẹp ở thế bonsai mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc trong phong thủy đặc biệt trong văn hóa Á Đông.

✅ Tùng la hán tượng trưng cho sự trường thọ, dẻo dai và sức sống mạnh mẽ là bởi vì cây có tuổi thọ cao, càng nhiều tuổi phần gốc thân càng to, dáng cây trở nên chắc chắn và vững vàng hơn.

✅ Trong phong thủy, cây tùng lá hán được xem là cây vượng khí, giúp thu hút tài lộc, may mắn, mang đến bình an cho gia chủ. Phù hợp trồng ở những nơi như văn phòng, người làm kinh doanh, đặt trong sân vườn hoặc phòng khách.

✅ Cây cũng được trồng trong khuôn viên của chùa, biệt thự hoặc sân vườn. Với tán lá xanh mướt, hình dáng tĩnh lặng của cây tạo cảm giác tươi mát, an tĩnh, giúp cân bằng âm dương.

✅ Dáng đứng thẳng, lá cứng nhọn, luôn xanh tốt quanh năm giống như một người quân tử, sống chính trực, kiên định, thể hiện cho ý chí kiên cường, vững vàng trước những thử thách.

✅ Cây bonsai tùng la hán thường được chọn làm quà biếu tân gia, khai trương, mừng thọ, mang lời chúc sức khỏe, tài lộc và thịnh vượng.

Yếu tố sinh trưởng và phát triển của cây tùng la hán

▶️ Là loài cây ưa khí hậu mát mẻ và ổn định, phát triển khỏe mạnh ở nơi có 4 mùa rõ rệt hoặc khí hậu nhiệt dới nhưng có bóng râm che phủ. Cây không phù hợp trồng ở nơi có nắng nóng kéo dài vì sẽ dễ làm cây bị khô lá và sinh trưởng chậm.

▶️ Thích hợp trồng ở nơi có nhiệt độ từ 18 – 28°C, loại cây này có thể chịu lạnh trong thời gian ngắn nhưng nếu quá lạnh sẽ khiến rễ và lá dễ bị tổn thương.

▶️ Là cây ưa ánh sáng tán xạ, không thích hợp trồng ở khu vực có nắng gắt trực tiếp giữa trưa. nên trồng ở nơi như gần cửa sổ, ban công hoặc nơi có ánh sáng tự nhiên chiếu vào.

▶️ Độ ẩm lý tưởng cho cây tùng la hán ở mức 60 – 80%. Không khí quá khô khiến lá héo, trong khi độ ẩm quá cao lại dễ gây bệnh nấm. Vì thế, cần giữ môi trường thoáng mát, ẩm vừa phải.

▶️ Không đòi hỏi quá phức tạp về đất, nhưng để cây phát triển tốt nên chọn loại đất tơi xốp, thoát nước tốt và đầy đủ dinh dưỡng. Đất trồng có thể trộn thêm phân hữu cơ hoại mục, tro trấu hoặc xơ dừa, duy trì độ pH vào khoảng 5,5 – 6,5 giúp rễ cây lan rộng, dễ hấp thụ dinh dưỡng và hạn chế úng thối rễ.

▶️ Cần duy trì tưới cho cây từ 2 – 3 lần/tuần, theo dõi sự thay đổi của thời tiết để điều chỉnh liều lượng tưới phù hợp vì loại cây này ưa ẩm nhưng không chịu được ngập úng.

Các thế cây tùng la hán đẹp được áp dụng phổ biến

Trong nghệ thuật bonsai, tùng la hán được tạo hình với nhiều dáng thế khác nhau, mỗi thế lại mang một vẻ đẹp và ý nghĩa riêng. Nhờ vào sự đa dạng trong cách uốn tỉa, cây có thể thể hiện sự mạnh mẽ, kiên định hay thanh thoát, tao nhã, phù hợp với sở thích và quan niệm phong thủy của từng người chơi. Dưới đây là một số cách tạo dáng cây tùng la hán được nhiều nghệ nhân áp dụng cũng như người yêu cây cảnh ưa chuộng.

Cây tùng la hán dáng văn nhân

• Dáng cây này thường có đặc điểm là thân mảnh mai, thanh tú, hơi cong hoặc nghiêng tạo nét tự nhiên. Người cắt sẽ kết hợp cắt tỉa tán lá gọn gàng, phân bố lệch để làm nổi bật đường thân.
• Ý nghĩa của dáng này thể hiện giống như một bậc hiền sĩ tao nhã đang đứng ung dung giữa thiên nhiên. Toát lên phong thái của một vị quân tử trí tuệ, thanh cao, khiêm nhường. Giúp gia chủ luôn sáng suốt, gặp nhiều may mắn trong sự nghiệp, học hành và tìm sự bình an.
• Loại dáng này thường được trưng ngoài phòng khách, những nơi cần sự yên tĩnh để tôn lên nét đẹp, tính nghệ thuật của người sở hữu.

Cây tùng la hán dáng trực

• Cây tùng La Hán dáng trực có phần thân mọc thẳng đứng từ gốc lên ngọn, không cong vẹo hay thay đổi hướng trong suốt quá trình sinh trưởng. Phần thân cây thường thuôn nhỏ dần về phía ngọn, tạo cảm giác cân đối, vững chãi, luôn duy trì dáng đứng thẳng tắp, không bị tác động làm lệch hướng.
• Cũng vì thế, dáng cây này được ví như hình ảnh người quân tử hiên ngang, kiên định, dẫu phải trải qua phong ba bão táp hay thử thách khắc nghiệt của cuộc đời vẫn giữ trọn cốt cách thanh cao, thể hiện bản lĩnh và tinh thần bất khuất.

Cây tùng la hán dáng hoành

Với dáng hoành, điểm độc đáo đó là trục của thân tùng la hán nằm ngang so với mặt chậu. Dáng này thường được thấy trong các gia đình quý tộc, thể hiện sự uy quyền, bề thế của gia chủ, còn hiện nay dáng này được ưa chuộng bởi nét độc đáo được nhiều gia trồng giúp thu hút tài lộc, sự may mắn.

Cây tùng la hán dáng xiêu

Cây tùng la hán sở hữu dáng xiêu thể hiện một vẻ mềm mại, tinh tế. Dáng này nghệ nhân sẽ không cho thân cây đứng thẳng mà hơi nghiêng. Thể hiện một vẻ đẹp uyển chuyển, nhẹ nhàng của một người phụ nữ, dáng cây này được rất nhiều người yêu cây cảnh yêu thích và đặt hàng tạo dáng. Không chỉ thể hiện sự dịu nhẹ bên ngoài mà ý nghĩa sâu xa cho thấy sức mạnh bên trong luôn sôi sục, quyết đoán, vẫn vươn xanh tốt.

Cây tùng la hán dáng huyền

Cây tùng la hán được tạo dáng huyền thể hiện cho ý chí mạnh mẽ, vượt qua mọi gian khổ, khó khăn để gặt hái thành công, không chỉ vậy còn thể hiện chiều sâu, mang đầy tính ẩn ý, nghệ thuật của người nghệ nhân cũng như gia chủ. Dáng huyền vừa mang đến sự uyển chuyển, dịu nhẹ vừa thể hiện sự cứng rắn, mạnh mẽ, kiên cường. Cây tùng la hán được chọn uốn dáng này sẽ kết hợp thêm tiểu cảnh vườn Nhật để tăng thêm sự thu hút.

Chuẩn bị trước khi tiến hành cách tạo dáng cây tùng la hán

Trước khi thực hiện cách tạo dáng cây tùng la hán, bà con cần chuẩn bị kỹ lưỡng để quá trình thực hiện đạt hiệu quả cao.

➡️ Trước hết, nên chọn cây giống phù hợp về chiều cao, độ tuổi và dáng tự nhiên, bởi đây là yếu tố quyết định đến khả năng uốn chỉnh dáng cho cây sau nay.

➡️ Chuẩn bị các dụng cụ cần thiết như kéo cắt tỉa, kẽm uốn, kìm và cọc cố định phải được chuẩn bị đầy đủ giúp thao tác thuận tiện, an toàn cho cây.

➡️ Ngoài ra cũng cần chú ý đến thời điểm tiến hành kỹ thuật uốn cây tùng la hán, tốt nhất nên được thực hiện vào mùa sinh trưởng hoặc giai đoạn cây đang khỏe mạnh, sung sức nhất, lá xanh tốt để cây mau hồi phục và hạn chế các tổn thương trong quá trình uốn.

Hướng dẫn cách tạo dáng cây tùng la hán theo đúng kỹ thuật

Dưới đây là các hướng dẫn để tiến hành cách tạo dáng cây tùng la hán cho ra thế đẹp nhất. Việc uốn, cắt tỉa và định hình không chỉ giúp cây hài hòa về thẩm mỹ mà còn thể hiện được ý nghĩa phong thủy và giá trị nghệ thuật của nó.

Cách tạo thế cây tùng la hán đẹp

✅ Tạo thế cho cây tùng la hán tức là cách để định hình dáng cho thân cây, tạo bộ khung theo hướng, dáng mà mình mong muốn.

✅ Sử dụng dây kim loại quấn theo chiều nghiêng của thân, sau đó mới tạo dáng, uốn nắn theo thế dự định.

✅ Xác định thế đứng của thân chính để bắt đầu tiến hành tạo hình cành chính tương ứng, sau đó mới đến các vị trí chính phụ của những cành tiếp theo tùy vào độ thưa dày của lá, các tầng tán.

✅ Sau khi đã có bố cục cành lớn, nhỏ hợp lý và phân tầng đều cho cây. Việc tiếp theo là cắt bỏ những cành, nhánh thừa tạo ra một khung cây hoàn chỉnh.

✅ Cắt bỏ và sửa lại bộ rễ, không để những sợi rễ mọc quá dài, việc cắt tỉa cho rễ giúp cây mau ra rễ mới sau khi chuyển chậu hay trồng ở nơi khác. Nếu trồng trong chậu, cần chú ý chọn chậu hợp với thế đứng của cây.

Cách uốn cành tạo dáng cho cây tùng la hán

Khi đã xong phần tạo thế, bà con mới tiến hành uốn các cành cây. Xác định độ mềm của cành cây, mỗi cành sẽ có độ dẻo khác nhau, độ cong còn vụ thuộc vị trí mọc trên thân cây. Khi uốn cành cần thao tác nhẹ nhàng để tránh làm đứt cành.

✅ Bước 1: Vệ sinh cành tùng

Đầu tiên cần vệ sinh cành bằng cách ngắt (hoặc cắt) bỏ mọi đọt lá nhỏ mọc trên thân của cành tùng, cả các lá già và toàn bộ những chi thứ cúi đầu hướng xuống đất.

Cành Tùng sau khi đã vệ sinh sẽ còn các chi thứ chĩa lên trời và một số chi mọc ngang với thân cành. Cắt xong bà con cần tiếp tục làm sạch. Sử dụng kéo tỉa bỏ bớt những cụm lá mọc quá rậm rạp. Dùng tay hoặc kéo để loại bỏ hết những lá, chi thứ yếu ớt, loe hoe mọc ra từ thân của cành tùng.

✅ Bước 2: Quấn dây, xoè tàn

Khi cành đã được gọn sạch, bà con cần ngắm lại xem đã hợp ý chưa sau đó sẽ bắt đầu quấn dây. Dây để cuốn thường sẽ có kích cỡ khoảng 1,5 mm. Thực hiện đều các chi thứ của cành tùng. Phân bổ lá trên cành làm sao để cho độ dày trên các tán đều tương tự nhau.

Nhìn ngang, tạo cảm giác mật độ lá thưa dần từ gốc cho tới ngọn. Phần ngọn có sức tăng trưởng mạnh nhất, nên vùng này cần ít lá hơn các vùng khác, làm vậy sẽ giúp cho cành trên cây có mức tăng trưởng cân bằng nhau.

✅ Bước 3: Uốn cành

Ở bước này bà con cần xếp chi tỏa đều, uốn nắn để những điểm phát tán của các ngọn chi thứ trong cành sẽ đủ điều kiện để phát triển tốt, không để các chi che chắn hay nằm ở vị trí lộn xộn không phù hợp, sẽ khiến cây khó phát triển, thậm chí phá cả dáng cây.

✅ Bước 4: Uốn ngọn cong lên

Quay về bước 1, mục đích của bước này là giúp tỉa hết các chi hướng xuống đất phù hợp với đặc điểm sinh lý “lá ngửa hứng sương” mới giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh. Do đó, ở bước này bà con sẽ phải uốn nắn cành làm sao để mọi lá của cây đều hướng lên trời giúp cây tùng bonsai phát triển bình thường được.

Qua những chia sẻ chi tiết ở bài viết trên, quý bà con đã nắm được các bước cơ bản cũng như các lưu ý quan trọng trong cách tạo dáng cây tùng la hán để cây vừa đẹp mắt, vừa phát triển khỏe mạnh. Mỗi dáng sẽ có những ý nghĩa riêng, vậy nên việc uốn tỉa cần sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Hy vọng rằng những thông tin do AQ Bice tổng hợp và trình bày sẽ giúp tạo hình cho cây dễ dàng hơn để sở hữu những tác phẩm bonsai tùng la hán mang đậm dấu ấn cá nhân.