Cách ủ vỏ cà phê đúng kỹ thuật và một số lưu ý

Ủ vỏ cà phê là một giải pháp tận dụng phụ phẩm nông nghiệp hiệu quả, biến rác thải nông nghiệp thành nguồn phân bón hữu cơ giàu dinh dưỡng cho cây trồng. Không chỉ góp phần cải tạo đất và giảm chi phí sản xuất, việc ủ đúng cách còn hạn chế ô nhiễm môi trường và mùi hôi trong quá trình phân hủy. Để đạt hiệu quả cao, người làm vườn cần nắm rõ kỹ thuật, lựa chọn đúng phương pháp ủ phù hợp với điều kiện thực tế. Để tiến hành kỹ thuật ủ vỏ cà phê đúng kỹ thuật hãy cùng AQ Bio theo dõi bài viết dưới đây nhé.

Tổng quát về phương pháp ủ vỏ cà phê

Ủ vỏ cà phê là quá trình tận dụng phụ phẩm sau thu hoạch để ủ hoai mục, tạo ra nguồn phân hữu cơ giàu dinh dưỡng cho cây trồng, thường được nhà vườn trồng cà phê áp dụng để bón phân cho cây cà phê. Với thành phần chứa nhiều chất hữu cơ, kali và hợp chất polyphenol, vỏ cà phê sau khi được xử lý và ủ đúng kỹ thuật sẽ giúp cải tạo đất, tăng độ mùn, kích thích hệ vi sinh vật có lợi phát triển.

Đây là một giải pháp bền vững, vừa giảm thiểu ô nhiễm môi trường do chất thải nông nghiệp, vừa góp phần nâng cao hiệu quả canh tác theo hướng hữu cơ.

Vì sao nên ủ vỏ cà phê làm phân bón?

➡️ Việc tiến hành cách ủ vỏ cà phê thường được tiến hành sau khi say sát lấy phần nhân cuối cùng, là bước xử lý quan trọng biết cách biến phụ phẩm nông nghiệp thành nguồn dinh dưỡng hữu ích cho cây trồng.

➡️ Quy trình ủ vỏ cà phê giúp phân giải các chất độc, giảm tính axit và chuyển hóa vỏ cà phê thành phân hữu cơ an toàn. Bên cạnh đó, phân ủ từ vỏ cà phê giàu kali, chất mùn và vi lượng, giúp cải tạo đất, tăng độ tơi xốp, giữ ẩm và kích thích hệ vi sinh vật phát triển.

➡️ Ngoài lợi ích cho cây trồng, việc ủ vỏ cà phê còn góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tận dụng hiệu quả chất thải nông nghiệp và giảm chi phí đầu tư phân bón, hướng tới canh tác hữu cơ bền vững.

Vỏ cà phê là gì? Thành phần và giá trị đem lại

Nhiều bà con thắc mắc vỏ cà phê dùng làm gì? Vỏ cà phê là phụ phẩm sinh ra trong quá trình chế biến quả cà phê sau thu hoạch, gồm hai loại chính: vỏ quả tươi (tách ra sau sơ chế ướt hoặc khô) và vỏ trấu (phần còn lại sau khi xay xát tách nhân). Đây là nguồn thải nông nghiệp phổ biến ở các vùng trồng cà phê, chiếm đến 40 – 50% khối lượng quả tươi, nếu không được xử lý đúng cách sẽ rất phí nguồn phân bón hữu cơ tự nhiên giàu vi sinh có lợi như vỏ cà phê.

▶️ Thành phần dinh dưỡng có trong vỏ cà phê gồm: Các chất hữu cơ như cellulose, lignin, carbon hữu cơ, cùng một số khoáng vi lượng như kali, canxi và magie. Đây là những chất quan trọng trong cải tạo đất và nuôi dưỡng vi sinh vật có lợi. Tuy nhiên, giá trị của vỏ cà phê chỉ phát huy khi được ủ đúng kỹ thuật.

▶️ Khi được ủ đúng cách, vỏ cà phê sẽ trở thành nguồn phân hữu cơ chất lượng, giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng độ mùn, bổ sung dinh dưỡng, đồng thời là giải pháp hiệu quả trong việc tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả canh tác.

Những ảnh hưởng của vỏ cà phê nếu không được xử lý đúng cách

Dù giàu dinh dưỡng, nhưng vỏ cà phê tươi cũng chứa nhiều hợp chất phenolic, caffeine và tannin đây là  các chất có tính chát, dễ gây độc cho cây trồng nếu bón trực tiếp. Những chất này có khả năng ức chế hô hấp và sinh trưởng rễ cây, làm chua đất và ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái đất nếu vỏ chưa được ủ hoai hoàn toàn.

Tác dụng của việc ủ vỏ cà phê

Ủ vỏ cà phê không chỉ giúp xử lý phụ phẩm nông nghiệp mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho sản xuất nông nghiệp bền vững. Vậy vỏ cà phê làm gì? Chi tiết về các lợi ích mà phân vỏ cà phê đem lại như sau:

✅ Sau khi được ủ, vỏ cà phê trở thành nguồn phân hữu cơ giàu mùn và chất dinh dưỡng. Loại phân này thường được bà con vùng trồng cà phê sử dụng hàng năm nhằm cải thiện cấu trúc đất, tăng độ tơi xốp, thúc đẩy hệ vi sinh vật có lợi.

✅ Vỏ cà phê ủ xong có thể sử dụng làm lớp phủ mặt đất, giúp che phủ bề mặt, ngăn ánh sáng chiếu trực tiếp làm cỏ dại khó nảy mầm. Đồng thời, lớp phủ này cũng giữ ẩm tốt, giảm bốc hơi nước, đặc biệt hữu ích trong mùa khô hoặc ở những vùng đất dễ khô hạn.

✅ Thay vì dùng phân hữu cơ thương mại, bà con có thể tận dụng nguồn vỏ cà phê có sẵn sau mỗi đợt say xát, giúp tiết kiệm nhiều chi phí phát sinh.

✅ Phân hữu cơ từ vỏ cà phê rất phù hợp cho các mô hình nông nghiệp hữu cơ, trồng cây ăn trái rau màu hay công nghiệp lâu năm như hồ tiêu, điều, chè, cà phê,…

Chuẩn bị để tiến hành ủ vỏ cà phê

Muốn ủ vỏ cà phê diễn ra thuận lợi và đạt hiệu quả cao, khâu chuẩn bị đóng vai trò quan trọng không kém. Từ việc lựa chọn nguyên liệu, mặt bằng cho đến dụng cụ phối trộn và kích hoạt men vi sinh tất cả đều cần được thực hiện đúng kỹ thuật. Chi tiết các bước chuẩn bị cần thiết trước khi bắt tay vào việc ủ vỏ có trong phần sau đây.

Các nguyên liệu cần thiết để ủ vỏ cà phê

Để ủ 1 tấn vỏ quả cà phê khô (tương đương khoảng 3m³), bà con cần chuẩn bị theo tỷ lệ sau:

▶️ 01 – 02 kg men ủ vỏ cà phê vi sinh, ưu tiên ủ vỏ cà phê với trichoderma là chế phẩm sinh học nhằm tăng hiệu quả phân giải chất hữu cơ.

▶️ 01 kg rỉ mật (có thể thay thế bằng đường đen) giúp kích thích sự hoạt động của vi sinh vật.

▶️ 100 – 200 kg phân chuồng (bò, trâu, gà…) đã ủ hoai mục hoặc bán hoai.

▶️ 10 kg phân đạm urê nhằm bổ sung đạm cho quá trình phân hủy.

▶️ 25 – 30 kg phân lân nhằm cung cấp lân giúp rễ phát triển mạnh sau khi bón.

▶️ 10 – 15 kg vôi bột hỗ trợ khử chua và tăng tốc độ hoai mục.

Chuẩn bị mặt bằng để ủ phân

▶️ Mặt bằng dùng để ủ phân cần đảm bảo khô ráo, thoát nước tốt và không bị thấm nước khi gặp mưa. Việc đảm bảo mặt bằng đúng yêu cầu sẽ giúp quá trình lên men diễn ra ổn định, không bị gián đoạn bởi điều kiện thời tiết. Tốt nhất là nên sử dụng nền xi măng để dễ vệ sinh và kiểm soát độ ẩm.

▶️ Trong trường hợp sử dụng nền đất, cần chọn nơi đất cứng, cao ráo, và phủ lên một lớp bạt trước khi tiến hành ủ nhằm tránh tình trạng nước từ đất ngấm ngược lên hoặc mưa làm trôi dinh dưỡng trong đống ủ.

Các dụng cụ cần thiết cho quá trình ủ

▶️ Các dụng cụ cơ bản phục vụ cho quá trình trộn, đảo và chăm sóc đống ủ gồm có cuốc, xẻng, cào để trộn nguyên liệu đồng đều; ống dẫn nước hoặc ô doa để tưới giữ ẩm; thùng phi chứa nước dùng cho việc hoạt hóa men vi sinh.

▶️ Ngoài ra, cần có bạt phủ đống ủ và các vật nặng như gạch hoặc bao cát để cố định bạt, tránh bị gió tốc làm ảnh hưởng đến quá trình lên men.

Kích hoạt men vi sinh trước khi sử dụng

✅ Bà con tiến hành hòa tan 1 – 2kg men vi sinh với 1kg rỉ mật hoặc đường đen vào 50 – 70 lít sạch, khuấy đều và để yên trong thùng phi khoảng 2 – 3 giờ.

✅ Giai đoạn này giúp “đánh thức” hệ vi sinh vật trong men, thúc đẩy hoạt động phân hủy chất hữu cơ mạnh mẽ ngay sau khi tưới vào đống ủ, từ đó rút ngắn thời gian hoai mục và nâng cao chất lượng phân hữu cơ thu được.

Hướng dẫn các cách ủ vỏ cà phê phổ biến

Khi đã chuẩn bị xong các nguyên liệu, dụng cụ cần thiết bà con tiến hành các bước ủ vỏ cà phê như sau:

Bước 1: Làm ẩm vỏ cà phê

Vỏ cà phê sau khi được thu gom xong được trải đều thành một lớp dày khoảng 40cm trên mặt đất đã chuẩn bị sẵn. Tiến hành tưới nước đều và dùng cuốc hoặc xẻng đảo trộn kỹ cho đến khi vỏ cà phê đạt độ ẩm từ 50 – 60%. Độ ẩm đạt yêu cầu khi nắm trong tay thấy chất ủ kết chặt và có nước rịn nhẹ qua kẽ tay. Việc tạo ẩm đúng mức giúp quá trình phân hủy diễn ra thuận lợi ngay từ đầu.

Bước 2: Trộn các nguyên liệu bổ sung

Trên lớp vỏ cà phê đã được làm ẩm, rải lần lượt các nguyên liệu bổ sung theo thứ tự: phân chuồng, phân đạm urê, phân lân và vôi bột. Sau đó đảo đều toàn bộ nguyên liệu và tưới thêm nước để hỗn hợp đạt độ ẩm từ 55 – 60%. Tổng lượng nước cần dùng cho bước 1 và bước 2 là khoảng 700 lít cho mỗi tấn vỏ cà phê. Tránh tưới quá nhiều nước để không rửa trôi các dưỡng chất, gây hao hụt dinh dưỡng trong đống ủ.

Bước 3: Tưới men vi sinh đã kích hoạt

Tiếp theo, dùng cào hoặc cuốc ban lớp nguyên liệu đã trộn thành luống có chiều cao khoảng 20cm, chiều rộng từ 2 – 2,5m. Sau đó lấy dung dịch men vi sinh đã chuẩn bị, khuấy đều và dùng bình tưới tưới đều lên luống nguyên liệu, đồng thời đảo trộn kỹ để men phân bố đều, tạo điều kiện cho vi sinh vật hoạt động mạnh ngay từ đầu.

Bước 4: Vun đống ủ

Tiến hành vun lại đống ủ với kích thước chuẩn gồm: chiều cao khoảng 0,9 – 1,2m, chiều rộng từ 2,5 – 3m, chiều dài phụ thuộc vào khối lượng nguyên liệu. Hình dạng đống ủ cần đảm bảo giúp giữ nhiệt tốt và thuận tiện cho việc đảo trộn, chăm sóc sau này.

Bước 5: Tủ đống ủ giữ ẩm và nhiệt độ

Dùng các vật liệu tủ như rơm rạ, thân cây họ đậu, lá ngô… phủ đều lên bề mặt đống ủ một lớp dày khoảng 10cm để giữ ẩm và hạn chế thất thoát nhiệt. Sau đó tưới nhẹ một ít nước lên đống ủ và dùng bạt phủ kín toàn bộ đống. Cố định bạt bằng các vật nặng như gạch, đất, bao cát… để tránh bị gió tốc làm hở đống ủ.

Bước 6: Kiểm tra và đảo trộn sau 3 – 4 tuần

Sau khoảng 3 – 4 tuần ủ, tiến hành kiểm tra đống ủ. Nếu thấy nguyên liệu khô thì cần bổ sung nước, sau đó đảo trộn lại toàn bộ đống để tạo sự đồng đều, giúp quá trình phân hủy tiếp tục diễn ra hiệu quả. Đây là bước quan trọng giúp kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ bên trong đống ủ.

Bước 7: Tiếp tục ủ lần 2

Sau khi đảo trộn lần 2, tiếp tục phủ bạt trở lại và duy trì quá trình ủ thêm khoảng 2 tháng nữa. Trong thời gian này, cần định kỳ kiểm tra độ ẩm của đống ủ, nếu thấy khô thì bổ sung nước để giữ môi trường thuận lợi cho vi sinh vật hoạt động. Nhờ đó, vỏ cà phê sẽ nhanh chóng hoai mục và trở thành phân hữu cơ chất lượng.

Bước 8: Kết thúc quá trình ủ và sử dụng phân

Sau khoảng 3 tháng kể từ khi bắt đầu ủ, kiểm tra đống phân nếu thấy vỏ cà phê đã mềm, tơi xốp, chuyển sang màu nâu sẫm và không còn mùi hôi là đã hoai mục hoàn toàn. Lúc này có thể mang đi bón trực tiếp cho cây trồng. Nếu chưa dùng ngay, nên đóng bao và bảo quản nơi thoáng mát, có mái che để giữ ổn định hàm lượng dinh dưỡng trong phân.

Những lưu ý khi ủ vỏ cà phê để đạt hiệu quả cao

Quá trình ủ vỏ cà phê tưởng trừng đơn giản nhưng nếu không thực hiện đúng kỹ thuật sẽ dẫn đến nhiều rủi ro như hoai mục chậm, sinh mùi hôi, hoặc tạo ra phân bón kém chất lượng, thậm chí gây hại cho cây trồng. Khi tiến hành ủ vỏ cà phê cần chú ý đến những điểm nổi bật như sau:

➡️ Vị trí đặt đống ủ cần chọn nơi cao ráo, thoát nước tốt, không bị úng hoặc ẩm ướt kéo dài. Nếu ủ ở nơi quá ẩm, đống nguyên liệu dễ bị yếm khí, sinh mùi hôi, phân hủy chậm và thậm chí gây thối rữa, làm mất dinh dưỡng và ảnh hưởng đến hoạt động của vi sinh vật.

➡️ Che chắn kỹ và theo dõi thời tiết thường xuyên cũng giúp bảo vệ đống ủ khỏi mưa lớn.

➡️ Cần cân bằng các hỗn hợp trộn chung với vỏ cà phê để khi ủ, thành phẩm không bị quá nóng, vì nếu nhiệt cao bất thường sẽ gây chết vi sinh vật, làm giảm hiệu quả phân giải.

➡️ Tuyệt đối không bón trực tiếp vỏ cà phê chưa ủ hoai vì dễ làm chua đất hoặc gây xoăn lá, vàng cây. Cần ủ thật kỹ ít nhất 2 – 3 tháng để phân hủy hoàn toàn các hợp chất độc hại trong đống ủ.

➡️ Cần tiến hành đảo trộn định kỳ ít nhất 1 lần sau 3 – 4 tuần để giúp nguyên liệu thông thoáng, phân hủy đều và tránh hiện tượng vón cục, thối điểm.

➡️ Đồng thời, đống ủ cần được phủ kín bằng bạt hoặc vật liệu hữu cơ và chèn chắn kỹ để giữ nhiệt, độ ẩm ổn định, hạn chế thất thoát chất dinh dưỡng và bảo vệ men vi sinh hoạt động liên tục.

Trên đây là toàn bộ nội dung mà Sinh học AQ muốn hướng dẫn bà con cách ủ vỏ cà phê, giúp tận dụng hiệu quả phụ phẩm nông nghiệp mà còn mang lại nguồn phân hữu cơ giàu dinh dưỡng, góp phần cải tạo đất, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả canh tác bền vững. Bài viết không chỉ nêu rõ các bước tiến hành ủ vỏ đúng kỹ thuật mà còn giúp nhà vườn biết cần chuẩn bị những gì và các lưu ý quan trọng để có được đống ủ chất lượng.