Cách trồng nấm mối trắng giúp nấm lên đều, năng suất cao

Trồng nấm mối trắng là giải pháp nông nghiệp bền vững, dễ thực hiện tại nhà hoặc với quy mô nhỏ. Với ưu điểm dễ chăm sóc, nhanh thu hoạch và ít sâu bệnh, mô hình này đang thu hút nhiều người quan tâm, nhất là trong bối cảnh nhu cầu thực phẩm sạch ngày càng cao. Theo dõi bài viết dưới đây cùng Công ty AQ để thực hiện cách trồng nấm mối trắng bằng phôi đúng kỹ thuật và đảm bảo chất lượng nấm thu hoạch sạch sẽ, an toàn khi sử dụng nhé.

Tìm hiểu về trồng nấm mối trắng

Trồng nấm mối trắng là một quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ từ khâu chuẩn bị giá thể, quản lý độ ẩm đến điều kiện ánh sáng và vệ sinh trại trồng. Mặc dù kỹ thuật có phần khắt khe hơn một số loại nấm khác, nhưng với sự đầu tư đúng mức và tuân thủ quy trình chuẩn, người trồng hoàn toàn có thể chủ động sản xuất và thu hoạch đều đặn. Đây là mô hình đang được nhiều hộ nông dân và trang trại hướng đến.

Nấm mối trắng là gì?

Nấm mối trắng (tên khoa học là Termitomyces spp.) là một loại nấm ăn quý hiếm, có mùi thơm đặc trưng và vị ngọt tự nhiên. Trong tự nhiên, nấm này thường mọc sau các cơn mưa đầu mùa, đặc biệt ở những nơi có nhiều tổ mối dưới lòng đất, vì vậy mới có tên gọi là “nấm mối”.

Đặc điểm hình thái của nấm mối trắng

Nấm mối trắng trong tự nhiên sống chủ yếu với mối đất, mối đất sẽ nuôi nấm trong tổ, dùng để phân giải thức ăn, loại nấm này chủ ra khỏi mặt đất khi tổ mối đủ ẩm, nhiệt độ phù hợp và điều kiện sinh sản.

Về đặc điểm hình thái của nấm mối trắng có những điểm nổi bật dễ dàng nhận biết như sau:

▶️ Mũ nấm: Hình tròn, dạng dù, có đường kính từ 4 – 10cm (khi trưởng thành), bề mặt mũ nhẵn, màu trắng ngà hoặc trắng sáng, đôi khi hơi ánh nâu nhạt ở giữa. Khi già, mép mũ có thể hơi rách.

▶️ Phiến nấm: Xếp đều, mỏng, màu trắng ngà, gắn chặt vào cuống nấm. Đây là phần sinh bào tử.

▶️ Cuống nấm: Dài từ 5 – 10 cm, đường kính khoảng 1 – 2 cm, chắc khỏe, trụ tròn, có màu trắng và có thể hơi phình nhẹ ở gốc. Cuống nấm thường không rỗng như nhiều loại nấm khác.

▶️ Bào tử: Hình elip hoặc hình trứng, có kích thước nhỏ (dưới kính hiển vi mới quan sát được), màu trắng hoặc không màu, phát tán nhờ gió và độ ẩm.

Công dụng của nấm mối trắng

✅ Nấm mối trắng chứa hàm lượng protein cao, dễ tiêu hóa, phù hợp với cả người ăn chay và người cần bổ sung đạm ít cholesterol. Cung cấp vitamin và khoáng chất giúp hỗ trợ chuyển hóa cải thiện hệ thần kinh cà xương khớp.

✅ Ít calo, nhiều chất xơ tạo cảm giác no lâu, hỗ trợ kiểm soát cân nặng và tiêu hóa tốt.

✅ Nấm mối trắng có hương thơm đặc trưng, vị ngọt hậu, dai nhẹ và có thể dùng trong nhiều món như: nấu cháo, súp, xào, kho, nấu lẩu, nướng hoặc làm nhân chay. Là nguyên liệu được các nhà hàng cao cấp và thực dưỡng ưa chuộng, nhất là vào mùa mưa.

✅ Một số nơi sử dụng nấm mối trắng trong các bài thuốc hỗ trợ giải độc gan, bổ tỳ vị, tăng cường sinh lực. Tuy chưa phổ biến trong dược phẩm chính thống, nhưng trong y học cổ truyền, nấm mối trắng được xem là bài thuốc bổ dưỡng.

✅ Có giá trị kinh tế cao, do hiếm trong tự nhiên và khó nuôi trồng đại trà, nấm mối trắng có giá bán cao có thể lên đến vài trăng đến hơn triệu đồng/kg tươi. Việc nuôi trồng thành công loại giống này giúp người dân có thu nhập ổn định, ít rủi ro và có thể xuất khẩu trong tương lai.

Các yếu tố sinh trưởng của nấm mối trắng

▶️ Nấm mối trắng là loại nấm ưa khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết ẩm ướt và mát mẻ. Đặc biệt vào thời điểm mùa mưa đây là giai đoạn lý tưởng để nấm phát triển tốt. Loại nấm này không phù hợp trồng ở khí hậu khô nóng hoặc lạnh sâu.

▶️ Loại nấm này ưa bóng râm, không cần ánh sáng quá mạnh, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào vì ánh sáng quá mạnh sẽ làm mũ nấm biến dạng hoặc khiến nấm bị khô hanh. Cường độ ánh sáng lý tưởng để cây nấm phát triển là vào khoảng 100 – 500 lux.

▶️ Trong giai đoạn ủ tơ khi sợi nấm cần mức nhiệt từ 25 đến 30°C là tối ưu. Khi chuyển sang giai đoạn hình thành và phát triển quả thể, nấm cần điều kiện mát hơn, lý tưởng trong khoảng 22 – 28°C. Nếu nhiệt độ quá cao, sợi nấm sẽ yếu, dễ nhiễm bệnh; còn nếu quá thấp, nấm có thể ngừng phát triển hoặc cho sản lượng thấp.

▶️ Nấm mối trắng cần môi trường có độ ẩm cao, độ ẩm không khí lỹ tưởng để nấm phát triển dao động trong khoảng 70 – 85%. Nếu độ ẩm quá thấp, sợi nấm sẽ bị khô, phát triển chậm hoặc chết; ngược lại, nếu quá cao, giá thể dễ bị úng, tạo điều kiện cho các loại nấm mốc và vi khuẩn gây hại phát triển.

▶️ Giá thể phù hợp để trồng nấm mối trắng gồm mùn cưa cao su, rơm rạ đã ủ hoai, lõi ngô xay, vỏ đậu, bã mía hoặc hỗn hợp các vật liệu nông nghiệp ủ mục. Giá thể cần được xử lý sạch mầm bệnh, điều chỉnh pH về mức trung tính (khoảng 6 – 7) và đảm bảo độ tơi xốp, giữ ẩm tốt. Trong một số công thức, người trồng có thể bổ sung thêm cám gạo, phân chuồng hoai hoặc vôi để tăng độ dinh dưỡng và cân bằng môi trường vi sinh.

▶️ Nấm mối trắng không cần tưới trực tiếp quá nhiều như cây trồng truyền thống, nhưng lại đòi hỏi môi trường có độ ẩm cao và ổn định. Do đó, nhu cầu nước của nấm chủ yếu được đáp ứng thông qua việc duy trì độ ẩm không khí và giá thể, thông qua các biện pháp như phun sương định kỳ, đặt khay nước xung quanh hoặc tưới nhỏ giọt.

Thời điểm thích hợp để tiến hành cách trồng nấm mối tại nhà

Thời điểm mà bà con bắt đầu tiến hành cách trồng phôi nấm mối trắng thường rơi vào đầu màu mưa, khoảng từ tháng 4 đến tháng 7 dương lịch, khi nhiệt độ dao động từ 25 – 30°C và độ ẩm không khí cao sẽ giúp các sợi nấm phát triển mạnh và dễ hình thành quả thể. Đối với người trồng tận dụng vườn, sân hoặc các không gian bán tự nhiên, mùa mưa không chỉ giúp tiết kiệm công tưới mà còn hỗ trợ quá trình ra nấm diễn ra thuận lợi hơn.

Chuẩn bị trước khi trồng nấm mối trắng

Để trồng nấm mối trắng hiệu quả, cần chuẩn bị kỹ từ khâu chọn meo giống, vật tư đến phối trộn giá thể. Làm tốt các bước này sẽ giúp nấm phát triển khỏe, dễ ra tơ và cho năng suất cao. Dưới đây là những việc cần chuẩn bị trước khi bắt đầu trồng.

Lựa chọn meo giống trồng nấm chất lượng

➡️ Để trồng nấm mối trắng đạt hiệu quả cao, việc lựa chọn meo giống chất lượng là yếu tố quan trọng hàng đầu. Meo giống tốt sẽ giúp sợi nấm phát triển nhanh, khỏe mạnh và ít bị nhiễm bệnh trong quá trình ủ.

➡️ Meo giống đạt chuẩn thường được cấy trên hạt lúa hoặc mùn cưa, có lớp tơ nấm màu trắng mịn phủ đều, không bị vàng, mốc xanh hay có mùi lạ. Ngược lại, nếu thấy meo có hiện tượng chảy nước, chuyển màu bất thường hoặc mùi hôi chua thì không nên sử dụng.

➡️ Bà con nên lựa mua meo giống tại các đơn vị bán giống uy tín như Viện Di truyền Nông nghiệp, đại lý chuyên bán meo nấm giống đã có chứng nhận sản xuất giống đạt chuẩn.

Chuẩn bị vật tư, thiết bị

➡️ Một số vật liệu cần thiết bao gồm: thùng xốp, bao nilon, khay nhựa để làm nơi trồng; đất sạch, mùn dừa, rơm khô, trấu tươi, vỏ đậu, lõi ngô hoặc bã mía làm nguyên liệu phối trộn giá thể.

➡️ Ngoài ra, người trồng cần có bình phun sương, nhiệt kế – ẩm kế để theo dõi điều kiện môi trường, cùng dụng cụ như dao, găng tay, khẩu trang để đảm bảo vệ sinh trong quá trình cấy meo.

➡️ Khu vực trồng cần được bố trí ở nơi thoáng mát, tránh nắng trực tiếp, có mái che hoặc lưới đen để giữ ẩm và ngăn gió lùa. Đây là những điều kiện cơ bản để nấm sinh trưởng ổn định và cho năng suất tốt.

Môi trường nuôi trồng

➡️ Nấm mối trắng sinh trưởng tốt trong môi trường có nhiệt độ từ 25 – 30°C ở giai đoạn ủ tơ và mát hơn, khoảng 22 – 28°C khi bước sang giai đoạn ra quả thể. Độ ẩm không khí nên duy trì ở mức 70 – 85%, còn độ ẩm giá thể lý tưởng vào khoảng 60 – 70%.

➡️ Bên cạnh đó, ánh sáng cần được kiểm soát hợp lý: nấm không cần ánh nắng trực tiếp, chỉ cần ánh sáng khuếch tán nhẹ để hỗ trợ phát triển mũ nấm đều màu và đẹp. Việc đảm bảo các yếu tố này sẽ giúp tơ nấm lan nhanh, ăn giá thể tốt và cho ra nấm đúng chu kỳ mong muốn.

Làm giá thể trồng nấm

➡️ Giá thể là môi trường dinh dưỡng quan trọng, quyết định sự phát triển của tơ nấm và khả năng hình thành quả thể. Với nấm mối trắng, giá thể lý tưởng cần có độ tơi xốp, giữ ẩm tốt và giàu chất hữu cơ. Một công thức phối trộn phổ biến là: 30% rơm rạ băm nhỏ + 30% mùn dừa + 20% trấu tươi + 20% đất sạch hoặc bã bùn.

➡️ Có thể bổ sung thêm 1-2% vôi bột để điều chỉnh pH (khoảng 6-7), và một ít cám gạo để tăng dinh dưỡng. Sau khi trộn đều, giá thể cần được ủ trong 5-7 ngày để lên men nhẹ, sau đó hấp hoặc tưới nước sôi để khử trùng.

➡️ Trước khi cấy meo, giá thể cần được làm nguội và vắt khô vừa phải, sao cho khi bóp không rỉ nước ra tay là đạt yêu cầu.

Kỹ thuật trồng nấm mối trắng trong môi trường nhân tạo

Cách trồng nấm mối trắng tại nhà trong môi trường nhân tạo cho phép người trồng chủ động sản xuất quanh năm mà không cần phụ thuộc vào tổ mối tự nhiên. Bằng cách mô phỏng đúng điều kiện sống của nấm, như giá thể, độ ẩm và nhiệt độ, nấm có thể phát triển tốt ngay tại nhà. Dưới đây là quy trình chi tiết phù hợp với các vật dụng đơn giản như thùng xốp, bao nilon hoặc khay nhựa.

➡️ Bước 1: Sau khi đã xử lý giá thể xong ở phần chuẩn bị cần lựa chọn meo giống chất lượng. Meo đạt chuẩn sẽ có tơ trắng, bám đều, không có đốm mốc xanh hay mùi lạ. Tiến hành gieo bằng cách trải một lớp giá thể khoảng 5 – 7 cm dưới đáy thùng xốp hoặc bao nilon, sau đó rắc đều meo giống lên bề mặt.

Tiếp tục xen kẽ từng lớp giá thể và meo cho đến khi đầy. Sau cùng, phủ lên trên một lớp đất mối dày 2 – 3 cm, lý do sử dụng loại đất này giúp mô phỏng môi trường tổ mối tự nhiên, tạo điều kiện đặc biệt cho nấm phát triển đúng đặc tính sinh học.

➡️ Bước 2: Giai đoạn ủ tơ nấm (mọc tơ)

Sau khi gieo xong, các khay hoặc thùng trồng cần được đặt ở nơi mát mẻ, tránh ánh sáng trực tiếp. Trong giai đoạn này, nên phun sương nhẹ 1 – 2 lần mỗi ngày để giữ ẩm bề mặt, không được tưới mạnh hoặc tưới đẫm sẽ khiến meo bị thối. Sau khoảng 7 – 10 ngày, tơ nấm bắt đầu xuất hiện và lan rộng, có màu trắng sữa, mịn đều.

➡️ Bước 3: Tiếp theo, bà con cần quan sát thật kỹ phần tơ nấm phát triển như thế nào. Nếu tơ phát triển tốt sẽ phủ đều, có màu trắng sáng và không có mùi lạ. Còn tơ loang lổ, xuất hiện mốc xanh, vàng úa hoặc phát triển chậm, người trồng cần kiểm tra lại độ ẩm, thông gió cà loại bỏ phần giá thể hư hỏng nếu cần. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 25 – 30 ngày, là nền tảng quan trọng để nấm có thể hình thành quả thể sau này.

➡️ Bước 4: Khi tơ nấm đã phủ kín giá thể, bà con tiến hành kích thích nấm ra tai bằng cách tạo sốc lạnh nhẹ. Có thể thực hiện bằng cách phun nước mát vào xung quanh thùng hoặc tăng độ thông thoáng để nhiệt độ giảm còn khoảng 20 – 24°C.

Đồng thời, duy trì độ ẩm không khí cao (85 – 90%) và cung cấp ánh sáng nhẹ 2 – 4 giờ mỗi ngày bằng ánh sáng tán xạ tự nhiên hoặc đèn huỳnh quang. Vài ngày sau, các cụm nấm sẽ bắt đầu mọc lên từ lớp đất mối.

Cách chăm sóc sau khi trồng nấm mối trắng

Sau khi thực hiện các bước trồng nấm mối trắng, việc chăm sóc đúng kỹ thuật sẽ quyết định nấm có phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao hay không. Những việc bà con cần làm sau khi trồng nấm mối trắng như sau:

➡️ Thường xuyên kiểm tra và duy trì độ ẩm lý tưởng cho giá thể, thường ở mức 70 – 85%, bằng cách phun sương nhẹ mỗi ngày 1 – 2 lần. Lưu ý không tưới quá nhiều làm úng giá thể, cũng không để khô hạn gây chết tơ.

➡️ Trong quá trình phát triển, nấm mối trắng có thể gặp một số bệnh như mốc xanh, mốc vàng hoặc bị côn trùng tấn công. Vì thế cần giữ vệ sinh khu vực trồng sạch sẽ, tránh đọng nước, đảm bảo thông thoáng và có thể ứng dụng chế phẩm sinh học phòng bệnh như Mebe Pa chuyên về sâu, côn trùng và Phy Fusaco chuyên về điều trị nấm bệnh gây hại.

Một số lưu ý quan trọng trong quá trình trồng nấm mối trắng

Trồng nấm mối trắng thành công đòi hỏi sự tỉ mỉ và theo dõi sát sao các điều kiện môi trường. Muốn meo giống đạt tỷ lệ lên cây nhiều và đảm bảo chất lượng tốt nhất, trong quá trình trồng cần chú ý những vấn đề như sau:

✅ Trước khi gieo meo, giá thể và dụng cụ (thùng xốp, khay, bao nilon…) cần được khử trùng sạch sẽ để tránh nhiễm mầm bệnh và nấm mốc khác cạnh tranh với nấm mối.

✅ Meo phải còn tươi, tơ phát triển trắng đều, không có mùi lạ, không bị mốc xanh hay vàng. Mua từ các cơ sở uy tín để đảm bảo tỷ lệ mọc cao.

✅ Nấm mối trắng rất nhạy cảm với độ ẩm và nhiệt độ. Thiếu nước làm tơ yếu, dư nước gây úng. Cần thường xuyên phun sương nhẹ và điều chỉnh nhiệt độ phù hợp (25 – 30°C).

✅ Sau khi gieo meo và phủ đất mô phỏng tổ mối, tuyệt đối không xới hay làm động lớp phủ để tránh hư hại tơ nấm.

✅ Quan sát bề mặt giá thể để kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường như tơ mỏng, đổi màu, chậm lan để có biện pháp điều chỉnh sớm.

✅ Môi trường trồng cần tối nhẹ, thoáng nhưng không gió mạnh. Ánh sáng trực tiếp hoặc gió khô sẽ làm tơ nấm suy yếu và chết nhanh.

✅ Không để nấm nở quá lớn mới hái vì sẽ mất độ giòn ngọt. Thu sớm khi nấm vừa lú mũ khỏi mặt đất giúp nấm ngon, dễ bảo quản và kích thích lứa tiếp theo mọc nhanh hơn.

Bài viết trên là toàn bộ nội dung về việc trồng nấm mối trắng được chia sẻ bởi Sinh học AQ, hy vọng đã cung cấp đầy đủ kiến thức cần thiết giúp bà con tiến hành trồng và chăm sóc vườn nấm dễ dàng. Trồng loại nấm này đòi hỏi sự kiện nhẫn và chăm sóc tỉ mỉ, vậy nên cần áp dụng đúng kỹ thuật và chú ý hơn về môi trường nuôi trồng nhằm thu về những mẻ nấm chất lượng tốt nhất nhé.