Nhận biết rệp sáp trên cây có múi và Cách phòng trị triệt để

Rệp sáp trên cây có múi là loài côn trùng gây hại phổ biến khiến lá vàng úa, quả kém phát triển và cây suy yếu nhanh chóng. Chúng bám vào cành, lá, cuống quả để hút nhựa, đồng thời tiết dịch mật tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển. Nếu không phát hiện và xử lý sớm, rệp sáp có thể lan rộng, làm giảm năng suất và chất lượng trái nghiêm trọng. Vì vậy, bài viết dưới đây, Sinh học AQ sẽ giúp bà con nhận biết dấu hiệu và áp dụng biện pháp phòng trừ đúng cách để bảo vệ vườn cây có múi khỏe mạnh, cho năng suất ổn định.

Tìm hiểu về loài rệp sáp trên cây có múi

Rệp sáp trên cây có múi là loài côn trùng gây hại phổ biến trên các cây như cam, quýt, bưởi, chanh… Chúng thuộc nhóm rệp vảy mềm (họ Pseudococcidae), có kích thước nhỏ, thân mềm, hình bầu dục và được phủ một lớp bột sáp trắng nên nhìn giống như có lớp bông dính trên cành, lá hoặc quả.

Đặc điểm sinh học và vòng đời của rệp sáp trên cây có múi

Rệp sáp có vòng đời ngắn, thường kéo dài khoảng 30 – 45 ngày, sinh sản nhanh và lây lan cao, đặc biệt phát triển mạnh trong điều thời tiết khô, nóng nhẹ, vườn rậm rạp và ít thông thoáng. Khi có đủ thức ăn và môi trường thuận lợi, mật độ rệp tăng rất nhanh, gây hại nghiêm trọng cho lá, chồi và quả non.

▶️ Giai đoạn trứng: Rệp cái đẻ trứng trong túi sáp trắng, mỗi con có thể đẻ từ 200 – 250 trứng, tùy loài, đẻ xong rệp cái sẽ teo tóp và chết đi. Trứng nở sau 5 – 10 ngày, nhanh hơn khi thời tiết nóng ẩm (25 – 30°C).

▶️ Giai đoạn ấu trùng: Ấu trùng non (rệp con) có màu vàng nhạt, di chuyển linh hoạt để tìm nơi hút nhựa. Giai đoạn này kéo dài 2 – 3 tuần, là thời kỳ gây hại mạnh nhất.

▶️ Giai đoạn trưởng thành: Rệp cái trưởng thành cố định tại chỗ, phủ lớp sáp trắng dày, kích thước dài khoảng 2,5 – 4mm, thân bầu dục, không có cánh và mềm. Rệp đực có cánh, hai sợi đuôi dài, kích thước nhỏ hơn rệp cái, chỉ dài khoảng 1mm, thân có màu xám nhạt, vòng đời ngắn (1 – 2 ngày), chủ yếu để giao phối.

Dấu hiệu nhận biết rệp sáp trên cây có múi

Một số triệu chứng đặc trưng để dễ dàng nhận biết rệp sáp hại cây có múi như sau:

▶️ Quan sát ở phần chùm quả, mặt dưới lá, nách lá ở dưới rễ, chúng thường gây hại ở những bộ phận này. Chúng sẽ hút chích nhựa khiến quả bị héo, dễ rụng non, tạo môi trường cho nấm muội phát triển khiến vỏ quả và mặt lá bị đen, cây khó quang hợp, trao đổi chất.

▶️ Loài công sinh của rệp sáp là kiến, chúng sẽ tha rệp sáp từ nơi này sang nơi khác, sinh sôi và lây lan với tốc độ rất nhanh. Cây trồng sẽ bị rút cạn kiệt nhựa cây, tiết ra chất đường mật thu hút kiến, từ đó vòng lặp sinh sản của chúng được nhân rộng, sức đề kháng của cây nhanh chóng suy giảm.

▶️ Ở vùng rễ bị rệp sáp tấn công, sẽ làm cho lá cây bị héo vàng úa, dễ bị nhầm với triệu chứng khô hạn. Quan sát kỹ thấy trên rễ xuất hiện các lớp mô nấm màu trắng xanh và bị còi cọc.

Rệp sáp trên cây có múi thường xuất hiện vào thời điểm nào?

Rệp sáp trên cây có múi là loại dịch hại có thể xuất hiện quanh năm, nhưng chúng sẽ sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ nhất trong điều kiện nắng nóng và khô hạn. Dưới đây là những thời điểm mà bà con cần đặc biệt chú ý kiểm tra và phòng trừ rệp sáp trên vườn trồng:

Giai đoạn cuối mùa khô và đầu mùa mưa (khoảng tháng 2 đến tháng 5, tháng 6)

• Đây là giai đoạn nhiệt độ cao, độ ẩm không khí thấp, tạo điều kiện lý tưởng cho rệp sáp sinh sản và gia tăng mật độ cực nhanh.
• Rệp sáp hại quả (xuất hiện trên cành, lá, quả) gây hại nặng nề nhất trong các tháng mùa khô và đầu mùa mưa, đặc biệt là sau những cơn mưa đầu mùa.
• Rệp sáp thường giảm dần khi vào giữa mùa mưa do mưa nhiều và độ ẩm không khí cao có thể cuốn trôi và ức chế sự phát triển của chúng.

Giai đoạn cây ra hoa và đậu trái non

• Đây là giai đoạn cây có múi tập trung nhiều chất dinh dưỡng ở các bộ phận non.
• Rệp sáp rất thích tập trung chích hút ở cuống hoa, cuống trái non, và chùm quả. Sự tấn công trong giai đoạn này gây ra hiện tượng rụng quả non hàng loạt, làm giảm năng suất nghiêm trọng.

Rệp sáp trên cây có múi gây ra những tác hại gì?

Những ảnh hưởng nghiêm trọng tác động trực tiếp đến sinh trưởng và năng suất của cây trồng mà rệp sáp trên cây có múi gây ra như sau:

• Rệp sáp chích hút nhựa ở chồi non, lá non, cuống hoa và quả, khiến cây chậm phát triển, lá vàng úa, cành còi cọc và quả nhỏ. Nếu bị nặng, cây có thể rụng lá, rụng quả non và giảm khả năng ra hoa ở vụ sau.
• Chúng thường bám vào cuống và vỏ quả, tiết dịch ngọt gây dính bẩn, đen vỏ, quả biến dạng. Quả bị rệp sáp tấn công sẽ giảm giá trị thương phẩm, khó tiêu thụ trên thị trường, ví dụ điển hình đó là sầu riêng, những trái bị rệp sáp, nấm bồ hóng xâm nhiễm sẽ được cho là hàng dạt bán với giá rất thấp.
• Dịch mật do rệp tiết ra là môi trường thuận lợi cho nấm bồ hóng (nấm mốc đen) phát triển, phủ một lớp đen trên lá, cành và quả, cản trở quang hợp. Hậu quả là lá kém xanh, cây suy kiệt và năng suất giảm rõ rệt. Dịch ngọt này cũng hấp dẫn kiến, khiến chúng kéo đến bảo vệ rệp và ngăn các thiên địch tự nhiên tấn công. Điều này làm rệp sinh sôi nhanh hơn, đồng thời lan truyền sang các cây khác trong vườn.
• Do có khả năng sinh sản nhanh và lây lan qua gió, nước hoặc dụng cụ làm vườn, rệp sáp dễ gây bùng phát trên diện rộng, đặc biệt trong mùa khô nóng. Một khi mật độ cao, việc kiểm soát trở nên rất khó khăn.

Biện pháp xử lý rệp sáp đã xuất hiện trên cây có múi

Khi phát hiện thấy sự xuất hiện của rệp sáp trên cây có múi, bà con mau chóng áp dụng các cách xử lý sau đây để ngăn chặn lây lan:

➡️ Quan sát kỹ mặt dưới của lá, cành non và thân cây, đeo găng tay để bảo vệ da rồi nhẹ nhàng bóp nát rệp hoặc dùng khăn mềm lau sạch chỗ bị nhiễm. Cần làm cẩn thận để loại bỏ hoàn toàn rệp và trứng còn sót lại, tránh để chúng tái phát.

➡️ Loại bỏ phần cành, lá bị hư hại để tránh rệp lây lan sang vùng khác. Việc này giúp loại bỏ nơi trú ngụ và nguồn dinh dưỡng của rệp, đồng thời kích thích cây ra chồi mới khỏe mạnh hơn. Sau khi cắt, nên tiêu hủy phần cây bị nhiễm để tránh rệp lây lan.

➡️ Dùng nước xịt rửa trôi trực tiếp vào vị trí có rệp, nhất là mặt dưới của lá là nơi rệp thường tập trung. Mỗi ngày phun từ 1 – 2 lần  rệp sẽ giảm đi hẳn.

➡️ Để phát huy tối đa việc điều trị rệp sáp bà con nên phun thêm thuốc trị rệp. Nên chọn loại thuốc thân thiện với môi trường như dùng dung dịch xà phòng loãng để làm tan lớp sáp bảo vệ của rệp hoặc thuốc sinh học đặc trị côn trùng.

➡️ Đối với rệp ẩn ở dưới gốc cây, cần xới nhẹ đất xung quanh, xử lý bằng thuốc trừ rệp theo hướng dẫn, sau đó tưới nước để thuốc ngấm đều và phát huy tác dụng triệt để.

Biện pháp canh tác phòng ngừa, không để rệp sáp xuất hiện trên cây có múi

Muốn rệp sáp trên cây có múi hạn chế lây lan, phát sinh thêm hay hình thành trên cây bà con cần áp dụng một số biện pháp phòng trừ bệnh như sau:

✅ Kiểm tra vườn thường xuyên để mau chóng phát hiện ra những dấu hiệu bất thường, đặc trưng của rệp sáp.

✅ Định kỳ cắt tỉa cành lá cho cây, loại bỏ những cành bị sâu bệnh, mọc sai vị trí, nằm khuất trong tán, những cành không có khả năng cho trái nữa nhằm giúp vườn thông thoáng, hạn chế nơi trú ngụ của rệp sáp.

✅ Vệ sinh vườn thường xuyên, loại bỏ cỏ dại, những tàn dư thực vật để giúp cây luôn sạch sẽ, thoáng mát, không tạo điều kiện cho rệp sáp sinh trưởng.

✅ Dùng thuốc diệt kiến trên cây, vì kiến cộng sinh với rệp sáp, chúng sẽ gián tiếp làm rệp sáp lây lan nhanh hơn tại những vết rệp chích.

✅ Đặc biệt vào giai đoạn cây đang ra bông, trái non và trái đang lớn cần phun thuốc an toàn để phòng trừ rệp sáp giai đoạn này.

Diệt trừ rệp sáp trên cây có múi bằng thuốc hóa học

Dùng thuốc hóa học để điều trị rệp sáp trên cây có múi chỉ khi mật độ rệp sáp quá tăng mạnh, nhà vườn khó kiểm soát bằng các biện pháp thủ công thông thường. Ưu điểm là nhanh diệt rệp sáp, chúng mau chóng chết hàng loạt chỉ sau vài ngày.

🚨  Cảnh báo: Nhưng nhược điểm là gây tồn đọng những chất hóa học độc hại, ngấm vào đất, nước, môi trường xung quanh và trong trái gây hại trực tiếp đến người tiêu dùng. Không chỉ vậy nếu phun quá liều, lạm dụng quá mức sẽ gây ra tình trạng lờn thuốc, rệp sáp còn gia tăng mật độ hơn nữa.

Chính vì vậy, hiện nay nhiều nhà vườn trồng cây ăn trái, đặc biệt cây có múi đã và đang chuyển hướng điều trị sang biện pháp an toàn hơn đó là dùng thuốc sinh học và áp dụng các biện pháp thủ công nhằm bảo vệ sự an toàn của cây, môi trường và sức khỏe con người.

Phòng trừ rệp sáp trên cây có múi bằng thuốc sinh học Mebe Pa

Áp dụng biện pháp phòng trừ rệp sáp trên cây có múi bằng thuốc sinh học là hướng điều trị lâu dài, vừa có thể tiêu diệt sâu côn trùng vừa giúp môi trường sống của cây được cải thiện. Chế phẩm chuyên điều trị rệp sáp và các loài sâu, côn trùng khác được nhiều nhà  vườn tin tưởng sử dụng đó là Mebe Pa. Thuốc không chỉ tiêu diệt sâu, côn trùng mà còn phòng ngừa hiệu quả về lâu dài, cây trở nên khỏe mạnh hơn.

Thành phần thuốc trị rệp sáp trên cây có múi Mebe Pa

✅ Metarhizium sp: 1×10^6 CFU/g

✅ Beauveria sp: 1×10^5 CFU/g

✅ Paecilomyces spp: 1×10^5 CFU/g

✅ Bổ sung thêm các loại nấm xám – Verticillium sp, Nấm tím – Paecilomyces sp,… virus NPV và hoạt chất sinh học đặc hiệu.

Công dụng thuốc diệt rệp sáp trên cây có múi Mebe Pa

✅ Giúp kiểm soát và tiêu diệt các loài côn trùng chích hút như rệp, rầy, nhện đỏ… với hiệu lực kéo dài và an toàn cho cây trồng.

✅ Khi bào tử nấm tiếp xúc với cơ thể côn trùng, chúng xâm nhập qua các khe chân, đốt bụng, phát triển thành sợi nấm lan rộng bên trong, khiến côn trùng ngừng ăn và chết khô sau một thời gian ngắn.

✅ Đặc biệt, bào tử nấm có khả năng phát tán và lây nhiễm sang cá thể khác, giúp kiểm soát quần thể dịch hại trên diện rộng. Việc sử dụng nấm ký sinh không chỉ mang lại hiệu quả phòng trừ bền vững, mà còn đảm bảo an toàn cho môi trường và chất lượng nông sản.

Hướng dẫn cách dùng thuốc trị rệp sáp gây hại trên cây có múi

✅ Phun trị rệp sáp trên cây có múi: Hòa pha 20g thuốc vào 20 lít nước sạch, phun lên toàn bộ phận của cây, mỗi lần cách từ 5 – 10 ngày.

✅ Phun phòng rệp sáp trên cây có múi: Hòa pha 10g thuốc vào 20 lít nước sạch, phun đều lên cây, mỗi vụ phun khoảng 3 – 5 lần, mỗi lần cách từ 15 – 30 ngày.

Qua những phân tích trong bài viết trên, có thể thấy rệp sáp trên cây có múi là đối tượng cần được quản lý chặt chẽ bằng các biện pháp tổng hợp, ưu tiên sinh học và canh tác an toàn. AQ Bio khuyến khích bà con thường xuyên theo dõi vườn cây, duy trì cân bằng sinh thái để ngăn chặn rệp sáp phát triển, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lâu dài.