Hướng dẫn kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống cho nhà vườn

Kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống là phương pháp canh tác bền vững, được nhiều nông hộ lựa chọn để tiết kiệm chi phí và tạo môi trường sinh thái tự nhiên cho cây tiêu phát triển. Việc sử dụng các loại trụ sống như lồng mức, keo dậu hay muồng đen không chỉ giúp tiêu leo bám vững chắc mà còn cải thiện độ ẩm, hạn chế xói mòn và giảm sâu bệnh.

Muốn đạt năng suất cao, người trồng cần nắm vững kỹ thuật chọn trụ, khoảng cách trồng, chăm sóc và phòng trừ bệnh đúng cách. Mọi chi tiết hướng dẫn về kỹ thuật trồng tiêu trên cây trụ sống và cách chăm sóc sau trồng sẽ được Công ty AQ trình bày ở bài viết sau đây.

Tìm hiểu về kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống

Kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống là phương pháp canh tác cây hồ tiêu bằng cách sử dụng cây sống (trụ sống) để cho dây tiêu bám leo, thay vì dùng trụ bê tông hoặc gỗ. Trụ sống vừa đóng vai trò là giá đỡ, vừa tạo bóng mát, giảm nắng nóng, giữ ẩm và cân bằng sinh thái cho vườn tiêu.

Đặc điểm hình thái của cây tiêu

Cây tiêu có tên khoa học là Piper nigrum L, thuộc họ Hồ tiêu (Piperaceae), là cây thân leo lâu năm, được trồng chủ yếu để thu hoạch quả để làm gia vị trong ẩm thực nhờ mùi thơm đặc trưng và vị cay nồng kích thích vị giác hay được sử dụng để làm pháo,… Tại Việt Nam, cây tiêu được trồng chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên, nguồn cung chủ yếu từ các vùng này.

▶️ Thân và cành: Thuộc cây thân leo lâu năm, mềm khi còn non và dần hóa gỗ khi già. Trên thân sẽ chia thành nhiều đốt, giữa các đốm sẽ đều phát sinh rễ để giúp cây bám trên trụ. Cây có thể phát triển với chiều cao từ 5 – 10m, cành chia thành nhiều cành tán và cành mang quả nhằm tạo tán và tăng năng suất cho cây.

▶️ Lá: Lá mọc đơn, so le dọc theo thân và cành, lá có hình trái tim, phiến lá dày, mặt trên xanh đậm và bóng, mặt dưới xanh nhạt hơn, gân lá nổi rõ thành ba gân chính tỏa ra từ cuống.

▶️ Hoa: Kích thước nhỏ, đơn tính và không có cánh, tập hợp thành chùm bông dài. Hoa mọc chủ yếu từ các nách lá và thụ phấn nhờ vào gió và côn trùng.

▶️ Quả: Ở dạng quả hạch nhỏ, mọc thành chùm từ 20 – 60 quả trên mỗi bông. Kích thước quả chỉ khoảng 4 – 6 mm, khi còn non màu xanh, chín chuyển sang vàng rồi đỏ. Khi trái tiêu còn xanh sẽ có màu xanh bóng, khi chín chuyển sang vàng và đỏ, còn khi đã được phơi khô chuyển sang màu đen và phần vỏ khô teo lại phần nhân trong màu trắng đục.

▶️ Rễ: Thuộc hệ rễ cọc ăn sâu vào lòng đất lên đến 1 – 2m, rễ tơ phát triển mạnh ở tầng đất mặt nhằm hấp thụ nhanh dinh dưỡng. Phần rễ ở giữa các đốt mọc dọc  bám chặt trên trụ để giúp cây đứng vững và hấp thụ thêm dinh dưỡng.

Trồng tiêu bằng trụ sống mang lại những lợi ích gì?

Trồng tiêu bằng trụ sống là phương pháp sử dụng các loại cây thân gỗ làm giá thể để dây tiêu bám và phát triển. Khác với các loại trụ bê tông hay trụ gỗ, kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống mang lại những lợi ích nổi bật như sau:

✅ Cây trụ sống dễ trồng và tận dụng ngay trên đất sản xuất, không tốn kém như xây dựng trụ bê tông hay mua trụ gỗ. Điều này giúp người trồng tiêu giảm đáng kể chi phí ban đầu.

✅ Trụ sống tạo ra hệ sinh thái tự nhiên, giúp chắn gió, giữ ẩm, cung cấp chất hữu cơ khi rụng lá. Đồng thời giúp hạn chế xói mòn và cải thiện cấu trúc đất, giúp tiêu phát triển bền vững hơn.

✅ Tán cây của trụ sống được điều chỉnh để che nắng gắt nhưng vẫn đảm bảo ánh sáng khuếch tán từ 40 – 60%. Hạn chế trình trạng cháy lá, mất nước và stress nhiệt cho cây tiêu, đặc biệt trong mùa khô.

✅ Giảm nguy cơ phát triển nấm bệnh ở gốc gây ra bệnh chết nhanh, chết chậm vì trụ sống ít giữ ẩm ở gốc. Môi trường sinh thái cân bằng sẽ giúp thiện địch phát tiển, hạn chế sâu hại bùng phát.

✅ Trồng theo mô hình trụ sống là dạng canh tác bền vững giúp cung cấp bóng mát tự nhiên, cố định đạm cho đất, ngoài ra còn giúp cung cấp gỗ và các phụ phẩm khác ngoài tiêu.

Nhu cầu sinh trưởng và phát triển của cây tiêu

▶️ Cây tiêu phù hợp sinh trưởng ở những có điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, vùng có mùa mưa và mùa khô phẫn rõ như ở khu vực Tây Nguyên. Nơi trồng tiêu cần chọn vị trí ít góp mạnh để tránh làm đổ trị và gãy dây tiêu.

▶️ Tiêu là loại ưa ánh sáng tán xạ, tức không thích nắng trực tiếp quá mạnh, nhiệt độ vào khoảng 22 – 28°C là phát triển tốt. Trong giai đoạn kiến thiết cơ bản, cây cần bóng râm khoảng 40 – 60%; khi bước vào thời kỳ kinh doanh cần tăng ánh sáng hơn để hỗ trợ phân hóa mầm hoa và cho năng suất cao.

▶️ Cây tiêu thích nghi tốt với độ ẩm không khí khoảng 70–90%. Độ ẩm cao giúp cây phát triển sinh khối mạnh nhưng nếu ẩm quá lâu tại vùng gốc sẽ dễ phát sinh nấm bệnh. Trong mùa khô, cần giữ độ ẩm đất đủ để rễ hoạt động bình thường và không bị suy kiệt.

▶️ Tiêu phát triển tốt trên đất tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt như đất đỏ bazan, đất feralit. Độ pH đất phù hợp khoảng 5,5 – 6,5. Đất bị nén chặt, ngập úng hoặc nhiễm mặn sẽ làm rễ tiêu dễ bị thối, suy yếu và giảm năng suất. Trước khi trồng cần xử lý đất kỹ để hạn chế tuyến trùng và nấm bệnh tồn dư.

▶️ Cây tiêu cần lượng nước cao nhưng không chịu được úng. Mùa mưa phải thoát nước tốt để tránh bệnh chết nhanh, còn mùa khô cần tưới đều đặn, duy trì ẩm độ đất cho cây. Việc tưới theo chu kỳ hợp lý còn giúp tiêu phân hóa mầm hoa và ra bông đúng thời điểm.

Thời điểm phù hợp để thực hiện kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống

Thời vụ trồng tiêu trên trụ sống phụ thuộc vào vùng khí hậu và thời điểm trụ sống đủ phát triển để nâng đỡ dây tiêu. Thông thường, cây trụ sống cần được trồng trước tiêu 3 – 6 tháng hoặc 1 – 2 năm để kịp bén rễ, cứng thân và tạo bóng che ban đầu.

Sau thời gian chờ đợi cây trụ sống phát triển đủ cứng cáp, bà con nên chọn thời điểm đầu mùa mưa (tức khoảng tháng 5 – 7) để trồng dây tiêu. Đất lúc này có độ ẩm, lượng mưa ổn định sẽ giúp dây tiêu giống nhanh bén rễ.

Sự khác biệt giữa kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống và trụ tạm

Trong sản xuất hồ tiêu, việc lựa chọn loại trụ phù hợp có ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh trưởng và hiệu quả kinh tế của vườn tiêu. Mỗi phương pháp dựng trụ đều có những điểm khác biệt về kỹ thuật chăm sóc, mức đầu tư và độ bền theo thời gian. Cần nắm rõ những đặc tính của từng hình thức để giúp nhà vườn đưa ra giải pháp tối ưu nhất.

Trồng tiêu trên trụ sống

➡️ Phương pháp này sẽ dùng một loại cây khác để làm trụ cho cây tiêu. Loại cây này sẽ sinh trưởng cùng với tiêu, sở hữu các đặc điểm nổi bật như: Thân vững chắc, rễ cắm sâu xuống lòng đất, tán lá thưa và ít rậm rạp, vỏ cây sần sùi và ít bị sâu bệnh.

➡️ Phải lựa chọn những loại cây không cạnh tranh dinh dưỡng và cũng không hạn chế khả năng quang hợp của cây tiêu. Thường những cây trụ sống nhà vườn trồng tiêu chọn gồm: Cây muồng đen, cây keo, cây lồng mức,…

➡️ Khoảng cách giữa các cây trụ với nhau nên trồng cách nhau từ 2,5 – 3m. Muốn trồng tiêu trên trụ sống cần chăm sóc nuôi cây trụ sống khoảng 1 – 2 năm mới đủ tiêu chuẩn để trồng tiêu.

Trồng tiêu trên trụ tạm

➡️ Hình thức này cũng được nhiều nhà vườn áp dụng, thường dùng cọc bê tông hoặc cọc gỗ để làm trụ trồng tiêu bên cạnh trụ sống. Chiều cao trung bình từ 2 – 2,5m; cách trụ sống khoảng 10 – 15cm; đường kính khoảng 10cm.

➡️ Phương pháp trồng bằng trụ tạm sẽ không phải đợi cây sống phát triển mới trồng được tiêu như trụ sống mà có thể tiến hành ngay, đợi đến lúc trụ sống phát triển cứng cáp bà con có thể chuyển dây tiêu sang trụ sống. Sau đó bà con có thể lựa chọn loại bỏ phần trụ tạm hoặc giữ lại đều được.

Chuẩn bị trước khi tiến hành kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống

Trước khi thực hiện kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống, bà con cần đảm bảo chuẩn bị kỹ từ trụ sống, dây giống, đất đai ổn định ngay từ đầu. Cần xây dựng một nền tảng tốt cây sẽ nhanh chóng bén rễ, hạn chế sâu bệnh và giúp cây đạt năng suất cao sau này.

Chọn trụ sống

Với phương pháp trồng bằng trụ sống bà con nên chọn các loại cây để làm trụ điển hình như: Keo dậu, lồng mức, cây gòn. Các loại cây này đều đảm bảo thân cao, vỏ sần sùi giúp cây tiêu bám tốt, tán thưa hạn chế tình trạng cây tiêu khó quang hợp, dễ trồng, nhanh lớn, chăm sóc không quá cầu kỳ và ít sâu bệnh.

Để đạt được độ cứng cáp và tiêu chuẩn để trồng tiêu, nên trồng trụ sống trước 1 – 2 năm, đường kính đạt 4 – 5cm là đủ tiêu chuẩn.

Chọn cây giống

Về giống tiêu để nâng cao năng suất, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng tại địa phương và chất lượng trái tiêu bà con có thể chọn một số giống tiêu phổ biến như: Phú Quốc, Ấn Độ, Vĩnh Linh, Lộc Linh,… Cây giống có thể mua tại các cơ sở bán giống uy tín hoặc để tiết kiệm chi phí hơn bà con tự ươm trồng lấy bằng dây giống.

• Về dây giống: Cần tìm hiểu kỹ nguồn gốc của cây mẹ chuẩn bị lấy giống, dây sống đủ già và có phần rễ ở từng đốt, xanh tươi, không bị sâu bệnh, không chọn những dây quá non. Không nhất thiết phải chọn dây giống ngay phần dây thân chính, có thể lấy chọn trồng các dây lươn.
• Cách ươm dây sống: Bà con có thể cắt khúc khoảng 2 đốt để cắm xuống bầu đất hoặc để nguyên đoạn dây dài vừa cắt để cắm xuống đều được. Trước khi ươm cần cắt bớt lá và những nhánh nhỏ. Di chuyển bầu ươm hoặc lựa chọn chỗ giâm vào nơi râm mát chờ đến khi cây ra rễ tơ mới đem đi trồng trực tiếp vào trụ sống, nhớ thường xuyên tưới nước để duy trì độ ẩm.

Xử lý đất trồng tiêu

Quá trình xử lý đất trước khi trồng cả trụ sống và trồng tiêu đều rất quan trọng, đất được xử lý kỹ sẽ hạn chế sâu bệnh và đảm bảo dinh dưỡng giúp cây phát triển xanh tốt. Trước tiên cày xới đất, thu gom tàn dư thực vật trong vườn, dùng vôi bột rắc khử trùng, tưới thêm dung dịch Bio Soil + Padave Cha để cải tạo lại đất, giúp tiêu diệt hoàn toàn mầm bệnh, tuyến trùng còn sót trong đất, đồng thời cũng tăng vi sinh có lợi để môi trường trong đất cân bằng, tăng độ phì, tơi xốp.

Xử lý sơ bộ xong bà con cần phơi ải tù 7 – 10 ngày, sau đó đào hố trước 15 – 30 ngày mới trồng cây sống. Bà con đào hố có kích thước 40x40x40cm hoặc 60x60x60cm. Đào xong cần bón lót vào hố hỗn hợp gồm: Phân chuồng ủ hoai + vôi bột + phân lân + Phy FusaCo (thuốc diệt nấm) trộn đều với lớp đất mặt.

Hướng dẫn kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống đúng cách

Sau khi đã chuẩn bị xong, bà con tiến hành trồng cây tiêu vào hố bên cạnh trụ sống. Trước tiên cần phải bố trí hố trồng, đặt dây tiêu, buộc vào trụ sống cho đến chăm sóc ban đầu đều cần được thao tác chính xác theo hướng dẫn kỹ thuật. Áp dụng đúng kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống ngay từ đầu giúp dây tiêu nhanh bén rễ, phát triển tán khỏe và hạn chế tối đa các rủi ro về sâu bệnh sau này.

✅ Bước 1: Trồng cây sống vào hố

Bà con tiến hành trồng cây sống đã chọn vào hố vừa đào, nếu trồng bằng cây giống nhỏ cần phải chờ từ 1 – 2 năm mới trồng tiêu được còn để tiết kiệm thời gian nhà vườn thường chọn mua những cây giống trưởng thành dài từ 2m trở lên, đường kính vào khoảng 4 – 5cm để về dựng trồng vào hố luôn. Cách này chỉ cần 5 – 6 tháng để cây quen với môi trường và phát đọt mới là trồng được tiêu.

✅ Bước 2: Khi trụ sống đã đủ cứng cáp, chắc chắn, chiều cao tương đối và đã phát triển tán, cành lá rậm rạp. Bà con mới tiến hành đem bầu giống hoặc cành giống đã ươm ra rễ để trồng vào cành trụ sống.

✅ Bước 3: Đặt bầu giống hoặc giâm cành giống bên cạnh trụ sống với khoảng cách từ 10 – 15cm. Lấy dây buộc tiêu chuyên dụng để buộc tiêu vào trụ sống, để giúp dây bám tự nhiên.

✅ Bước 4: Tỉa bỏ bớt cành lá trên trụ sống để tránh khiến cây tiêu không quang hợp được. Sau trồng tưới nước giữ ẩm thường xuyên và thực hiện các phương pháp chăm sóc để cây phát triển tốt.

Chăm sóc sau khi thực hiện kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống

Hoàn thành xong kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống, cây bắt đầu bước vào giai đoạn sinh trưởng, công tác chăm sóc đóng vai trò quan trọng quyết định đến năng suất và tuổi thọ của dây tiêu. Cần quản lý nước, dinh dưỡng, rong tỉa trụ sống, tạo hình, phòng trừ sâu bệnh phải được thực hiện đúng kỹ thuật.

Buộc dây tiêu

✅ Trồng bằng dây thân: 1 – 2 tháng sau trồng, các hom sẽ mọc từ 1 – 2 cành tược. Lúc này bà con cần tiến hành buộc cành tược vào trụ để cây nhanh phát triển, ra nhánh ác và tập bám vào trụ sống. Nếu không xử lý, dây tiêu sẽ bám yếu, cành dễ bị ngã độ.

✅ Trồng bằng dây lươn: Dây lươn sẽ không cho ra nhánh ác nhanh bằng dây thân, nhưng vẫn thường xuyên buộc dây để giúp cây phát triển về sau này. Cây bắt đầu ra nhánh ác thì cần buộc dây sau 7 – 10 ngày.

Tạo hình và nuôi thân

✅ Trồng bằng dây thân: 1 năm sau khi trồng, dây tiêu đã bám trụ ở độ cao 1,5m, cần cắt ngang dây thân, cách mặt đất từ 25 – 30cm. Ở phần cắt sẽ mọc ra dây thân chính, chỉ lựa từ 3 – 5 thân khỏe mạnh nhất để buộc vào trụ. Còn lại loại bỏ đi để cây tập trung dinh dưỡng nuôi các cành khỏe mạnh khác.

✅ Trồng bằng dây lươn: Sai 1 năm trồng, tiến hành áp dụng phương pháp đôn dây, cây lúc này bắt đầu mọc khoảng 2 – 4 nhánh ác có độ cao từ 1 – 1,2m. Khi thực biện pháp cần thao tác cẩn thận để tránh làm dập gãy thân tiêu.

Kỹ thuật khoanh dây được áp dụng nhằm giúp cây tiêu hình thành thêm rễ phụ, từ đó tăng khả năng hút dinh dưỡng và giúp dây đứng vững hơn. Người trồng chọn đoạn thân gần gốc không mang cành quả và đã cắt bỏ lá, sau đó đặt sát xuống mặt đất và phủ một lớp đất nhẹ lên trên để cố định.

🚨 Lưu ý: Không lấp đất quá chặt để tránh làm dây bị bí và thối. Khi quan sát thấy rễ mới bắt đầu nhú ra từ đoạn thân được khoanh, có thể kết hợp bổ sung phân bón để kích thích bộ rễ phát triển mạnh mẽ hơn.

Rong tỉa trụ sống

✅ Phương pháp rong tỉa là bước không thể thiếu nếu trồng tiêu trên trụ sống. Mỗi năm rong tỉa khoảng 2 lần, 1 lần vào đầu mùa mưa và 1 lần vào cuối mùa mưa (khoảng tháng 8 – 9).

✅ Lần rong đầu tiên cần tiến hành rong mạnh, chỉ nên để lại 1 vài cành nhỏ để hút nhựa. Với những cây có khả năng tái sinh mạnh có thể chặt ngang ngọn. Lần tỉa thứ 2 chỉ cần rong tỉa nhẹ để cây tái tạo bóng mát cho vườn vào mùa khô.

Bón phân cho cây

✅ Hằng năm cần bón phân hữu cơ cho cây với liều lượng 30 – 40m3/ha. Vào đầu mùa mưa, cần đào rãnh vành khăn quanh gốc tiêu, mép rãnh tán tiêu từ 15 – 20cm, sâu từ 5 – 10cm và rộng 15 – 20cm, bón phân hữu cơ đã ủ hoai mục, bón xong lấp đất lại để cây dễ hấp thụ. Quá trình đào rãnh để bón phân, cần hạn chế tối đa mức độ làm tổn thương bộ rễ.

✅ Ở giai đoạn sinh trưởng của cây tiêu, cần bón loại phân khoáng như phân NPK hoặc có thể thay thế bằng phân bón sinh học Vi AMEN. Ở thời kỳ kiến thiết cơ bản chia lượng bón từ 4 – 6 lần/năm. Còn ở thời kỳ kinh doanh (tức thời kỳ sau thu hoạch quả, đầu, giữa và cuối mùa mưa) sẽ chia thành 4 lần bón/năm.

Phòng trừ sâu bệnh

✅ Trong quá trình canh tác cho cây tiêu bà con cũng cần chú ý đến việc phòng trừ sâu bệnh. Trước hết, cần tạo thông thoáng cho vườn bằng cách tỉa tán trụ sống hợp lý, giúp ánh sáng và không khí lưu thông tốt, hạn chế điều kiện ẩm thấp gây bệnh.

✅ Kiểm tra vườn tiêu thường xuyên để nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu hại như nấm bệnh chết nhanh, chết chậm, thối rễ hay các đối tượng côn trùng như rệp sáp, sâu ăn lá, bọ xít.

✅ Nên ưu tiên phòng ngừa bằng biện pháp sinh học như phun phòng nấm bằng thuốc sinh học Phy FusaCo, xua đuổi côn trùng xâm nhập Mebe Pa hay phòng trừ tuyến trùng bằng Padave Cha.

Tưới và thoát nước cho cây

Ở mỗi giai đoạn phát triển của cây tiêu, cần điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp với nhu cầu của cây và lượng mưa trong năm. Đồng thời, nên thiết kế rãnh thoát nước quanh trụ và vun gốc cao hơn mặt đất để hạn chế úng rễ. Nhờ vậy sẽ giảm nguy cơ phát sinh nấm hại và các loại sâu bệnh tấn công rễ, giúp vườn tiêu sinh trưởng ổn định hơn.

Phía trên đây là nội dung về kỹ thuật trồng tiêu trên trụ sống đã được AQ Bice trình bày chi tiết về cách chuẩn bị, hướng dẫn trồng và chăm sóc đúng cách nhằm nâng cao sức khỏe cây, kéo dài tuổi thọ vườn tiêu và hướng tới sản xuất bền vững. Hy vọng, với những chia sẻ trong bài viết trên đã giúp quý bà con nắm vững kiến thức để trồng thành công cây tiêu trên trụ sống. Nếu còn những thắc mắc, bà con vui lòng liên hệ ngay đến số điện thoại: 0932 690 312 – 028 8889 7322 để được đội ngũ kỹ sư tư vấn và hỗ trợ nhanh nhất nhé.