Hướng dẫn cách trồng sâm Ngọc Linh phát triển tốt, củ ra to

Cách trồng sâm Ngọc Linh đòi hỏi người trồng phải nắm vững kỹ thuật từ khâu chọn giống, chuẩn bị đất đến chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh, bởi đây là loại dược liệu quý, sinh trưởng chậm và khá khó tính. Chỉ khi đáp ứng đúng điều kiện về khí hậu, đất trồng và quy trình chăm sóc, cây sâm Ngọc Linh mới phát triển khỏe mạnh, cho củ chất lượng cao và giá trị kinh tế bền vững.

Theo dõi bài viết dưới đây cùng AQ Sinh học để hiểu rõ hơn về mô hình trồng sâm Ngọc Linh và biết cách chăm sóc hiệu quả giúp cây sinh trưởng, phát triển khỏe mạnh.

Tìm hiểu về cách trồng sâm Ngọc Linh

Cách trồng sâm Ngọc Linh là quá trình đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện sinh thái đặc thù của vùng núi cao. Đây là loại dược liệu quý hiếm của Việt Nam, được mệnh danh là “quốc bảo” nhờ hàm lượng saponin cao và giá trị dược tính vượt trội.

Trồng sâm Ngọc Linh không chỉ giúp bảo tồn nguồn gen quý mà còn mang lại hiệu quả kinh tế lớn người dân miền núi. Muốn cây sinh trưởng tốt người trồng cần nắm rõ cách trồng, các điều kiện sinh trưởng và chăm sóc đúng cách, nhằm giúp cây sâm Ngọc Linh phát triển tự nhiên, đạt chất lượng cao nhất.

Đặc điểm hình thái cây sâm Ngọc Linh

Cây sâm Ngọc Linh là loại cây dược liệu quý, có tên khoa học là Panax vietnamensis, thuộc họ Cuồng cuồng, còn được gọi với tên khác là sâm Việt Nam, củ ngải rọm con, sâm Khu 5 (K5), cây thuốc giấu,… Được tìm thấy tạo núi Ngọc Linh thuộc huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam và 2 huyện Đăk Glei, Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum.

▶️ Là cây thân thảo sống lâu năm, có chiều cao khoảng 1m, thân rễ mập đường kính trung bình 3,5cm, không có rễ phụ. Thường phát triển củ ở phần cuối thân rễ, có hình gần tròn đường kính khoảng 5cm.

▶️ Thân cây cao từ 40 – 80cm, nhẵn, mỗi năm chỉ phát triển thêm một đốt thân, mọc thẳng đứng, nhờ vậy mà bà con có thể ước lượng tuổi của sâm qua số đốt. Thân cây thường có màu xanh pha tím hoặc nâu nhạt, thân có vảy nhỏ của bẹ lá cũ.

▶️ Lá mọc vòng quanh đỉnh thân, mỗi vòng gồm 3 – 5 lá kép hình chân vịt. Mỗi lá có 5 – 7 lá chét, dài từ 7 – 12cm, mép lá có răng cưa nhỏ, mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt hơn. Lá chét trên cùng có hình trứng ngược hoặc mũi mác, rộng 3 – 5cm và dài 8 – 14cm. Mặt trên của lá chét ở dạng gai, lông cứng dài 3mm, mặt dưới sẽ ít lông hơn.

▶️ Hoa sâm Ngọc Linh mọc thành cụm ở giữa đỉnh thân, cuống dài 10 – 20cm, mỗi cụm sẽ có hàng chục bông hoa nhỏ màu trắng ngà hoặc xanh nhạt, thường ra bông vào tháng 4 – 7.

▶️ Quả hình cầu dẹt, khi chín sẽ chuyển thành màu đỏ, thường có chấm đen ở đỉnh. Mỗi quả sẽ chứa từ 1 – 2 hạt, 1 hạt sẽ có hình thận hoặc quả 2 hạt dạng hình cầu hơi dẹt, dài 10mm và rộng 4 – 6mm.

Công dụng của cây sâm Ngọc Linh

Cây sâm Ngọc Linh được xem là báu vật quý hiếm của núi rừng Việt nam, nhờ hàm lượng saponin cao vượt trội lên đến 52 loại Saponin cùng các thành phần khác, là một trong những loại sâm tốt nhất thế giới. Chính vì vậy, sâm Ngọc Linh mang lại rất nhiều công dụng quý cho sức khỏe con người, cả trong y học cổ truyền lẫn hiện đại:

✅ Giúp cơ thể chống lại mệt mỏi, stress, tăng khả năng miễn dịch, hỗ trợ phục hồi nhanh sau ốm hoặc phẫu thuật.

✅ Các hoạt chất trong sâm giúp cải thiện tuần hoàn máu não, tăng khả năng tập trung và ghi nhớ, giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

✅ Điều hòa huyết áp, giảm mỡ máu, hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch, đột quỵ và các bệnh tim mạch.

✅ Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa, sâm Ngọc Linh giúp làm chậm quá trình lão hóa, duy trì làn da tươi trẻ và săn chắc.

✅ Có tác dụng kích thích sản sinh hormone, giúp cải thiện sinh lực cho cả nam và nữ, giảm tình trạng suy nhược sinh dục.

✅ Các saponin trong sâm Ngọc Linh có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, đồng thời hỗ trợ giảm tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị.

✅ Cải thiện tốt giấc ngủ, giảm lo âu, giúp cơ thể thư giãn, rất tốt cho người làm việc căng thẳng.

Yếu tố sinh trưởng của cây sâm Ngọc Linh

▶️ Phù hợp với khí hậu ôn đới mát mẻ, nhiệt độ ổn định quanh năm. Phân bố tự nhiên ở độ cao từ 1.200 – 2.100 m so với mực nước biển, nơi có sương mù và mưa phùn bao phủ gần như quanh năm.

▶️ Cây sâm Ngọc Linh thích hợp phát triển ở nơi có nhiệt độ từ 14 – 18°C, cây vẫn có thể sống được với nhiệt độ thấp nhất là 8°C và cao nhất là 25°C. Vì là cây ưa ẩm nên độ ẩm trung bình từ 85 – 90%. Nhưng vẫn phải chú ý đến việc thoát nước, để tránh ngập úng gây hỏng bộ củ rễ.

▶️ Cây không chịu được ánh nắng trực tiếp, là cây ưa bóng râm. Nên thường mọc dưới tán rừng già với độ che phủ từ 70 – 90%. Nếu được trồng nhân tạo, cần phải làm giàn che hoặc trồng xen trong rừng để đảm bảo tán xạ nhẹ.

▶️ Là loài thực vật sinh trưởng khá chậm và chỉ sống được ở độ cao trên 1500m. Nên khi chọn đất trồng cần đảm bảo chọn đất có nhiều mùn hữu cơ, đủ ẩm và giàu dinh dưỡng. Thích hợp trồng ở những khu rừng có độ che phủ và kết cấu tự nhiên trên 70%. Đất hoàn toàn sạch, không bị nhiễm phèn hay hóa chất nào.

Thời điểm thích hợp để trồng sâm Ngọc Linh tại nhà

Thời điểm tốt nhất để tiến hành kỹ thuật trồng sâm Ngọc Linh là khoảng tháng 3 – tháng 7. Vì đây là giai đoạn sinh trưởng và phát triển tốt, giúp cây mau bén rễ và thích nghi với môi trường mới.

Khi trồng cần đảm bảo mật độ, khoảng cách trồng giữa các hàng, các cây phù hợp. Mỗi hàng cần cách nhau 40cm và mỗi cây cách nhau 30cm. Mỗi ha rừng có thể trồng dao động từ 20000 – 25000 cây.

Cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện cách trồng sâm Ngọc Linh

Muốn bắt đầu cách trồng sâm Ngọc Linh, khâu chuẩn bị là bước không thể thiếu trong quy trình canh tác, nhằm quyết định tỷ lệ sống và chất lượng củ sau này. Bà con cần chú ý chọn giống, chuẩn bị đất thật kỹ lưỡng vì sâm Ngọc Linh không phải là loại dễ trồng. Càng khắt khe và cẩn thận trong quy trình sẽ giúp bà con trồng thành công.

Chuẩn bị giống trồng

Để tiến hành quy trình trồng sâm Ngọc Linh bà con có thể trồng bằng hạt hoặc mua cây giống về trồng. Nếu trồng bằng hạt, bà con cần lựa những hạt giống có chấm đen trên đầu, vỏ màu đỏ tươi, hạt mẩy, sáng bóng. Để đảm bảo tỷ lệ nảy mầm cao cần mua hạt giống tại các các cửa hàng uy tín để không bị mua phải nhầm hàng kém chất lượng.

Việc lựa chọn đúng giống, chọn hạt giống từ những cây mẹ không bị nhiễm sâu bệnh hay gặp những tổn thương cơ giới khác sẽ đảm bảo chất lượng cây trồng sau này. Với cây trồng bằng hạt sẽ mất từ 4 năm tuổi trở lên và 2 năm với cây trồng từ đầu mầm.

Xử lý đất trồng

Loại đất phù hợp để trồng cây cần chọn những đất trồng dưới tán rừng ở độ cao 1500m trở lên, với độ che chủ trên 70%, đủ độ ẩm và giàu mùn.

Trước khi gieo hay đặt cây giống xuống cần phải cày xới lại đất trồng, xử lý kỹ vùng trồng để đảm bảo đất trồng hoàn toàn sạch bệnh cũng như giúp cấu trúc đất tơi xốp hơn.

Sau khi cày xới đất, bà con rắc vôi xung quanh, hòa pha thêm dung dịch Bio Soil + Padave Cha để vừa giúp cải tạo lại đất, diệt nấm khuẩn, tuyến trùng và tăng độ mùn cho đất.

Hướng dẫn cách trồng sâm Ngọc Linh theo đúng chuẩn kỹ thuật

Giống trồng và đất trồng đã được xử lý xong bà con đã có thể tiến hành cách trồng sâm Ngọc Linh. Cần thực hiện theo đúng các bước, tỉ mỉ và cẩn trọng, cần nắm rõ mật độ, khoảng cách trồng đến từng cách ươm, che phủ, giữ ẩm. Làm đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây bén rễ nhanh, hạn chế sâu bệnh mà còn đảm bảo năng suất và chất lượng sâm cao nhất.

✅ Bước 1: Chọn những cây sâm Ngọc Linh trên 4 năm tuổi và thu hái hạt giống từ những cây này. Thời điểm thu hái hạt vào tháng 7 – tháng 9, bà con nhớ chọn những hạt có màu đỏ tươi sáng, vỏ bóng, có chấm đen trên đầu và hạt cầm chắc và mẩy.

✅ Bước 2: Tiến hành xử lý hạt giống, bà con dùng tay chà xát những quả mọng nước trên rổ giúp loại bỏ phần thịt và chỉ lấy phần hạt. Xử lý xong bà con rải đều lên nia đã lót một lớp giấy mỏng ở dưới. Phơi hạt ở nơi khô ráo và thoáng mát từ 3 – 4 ngày.

🚨 Mẹo: Kinh nghiệm lâu năm giúp ngừa nấm bệnh và tăng sức đề kháng cho cây là bà con ngâm hạt vào dung dịch có tỏi khoảng 10 – 15% (dung dịch gồm 10 lít nước ngâm với 1 – 1,5 kg tỏi, ngâm một thời gian và lọc lấy nước) khoảng 30 phút.

✅ Bước 3: Bót lót phân vào các hàng chuẩn bị trồng cây, phân bón nên chọn là phân chuồng đã ủ hoai mục, phân bón hữu cơ an toàn.

✅ Bước 4: Gieo từng hạt giống đã được xử lý xuống đất trồng, khi gieo không quá gần nhau, khoảng cách mỗi hạt là 2cm, sau này cây trở thành cây con mới đánh cây sang khu khác để cây phát triển thêm.

✅ Bước 5: Gieo xong cần phủ đất lên, tưới nhẹ và rải một lớp lá cây rừng để giúp giữ ẩm và ấm cho hạt. Phun hoặc rải thêm thuốc kiến lên luống trồng để ngăn chặn sự xuất hiện của kiến.

Chăm sóc sau cách trồng sâm Ngọc Linh giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh, củ to

Sau khi thực hiện cách trồng sâm Ngọc Linh, việc chăm sóc đúng kỹ thuật là yếu tố quyết định giúp cây phát triển khỏe mạnh và tích lũy dược chất tốt. Người trồng cần thường xuyên theo dõi độ ẩm, ánh sáng, dinh dưỡng và sâu bệnh để kịp thời điều chỉnh, đảm bảo cây sinh trưởng ổn định và cho năng suất cao.

Tưới nước cho cây

Trong quá trình trồng cây sâm Ngọc Linh, nước tưới là yếu tố không thể thiếu. Theo dõi điều kiện thời tiết để điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp cho cây.

Vào mùa mưa, chỉ nên tưới 1 lần để rửa sương đọng vào lúc 7 giờ sáng. Nếu mưa quá lớn cần phải có kế hoạch thoát nước để tránh gây úng thối bộ rễ và củ. Vào mùa khô, cần tưới mỗi ngày 2 lần vào lúc 7 giờ sáng và 3 giờ chiều.

Khí tưới, bà con không tưới đẫm, chỉ tưới đủ ẩm cho đất, nếu có điều kiện hơn và mong muốn tăng chất lượng củ thu hoạch sau này, bà con nên lắp đặt hệ thống tưới nước phun sương.

Bón phân đúng cách

Phân bón được chọn để cung cấp dinh dưỡng cho cây sâm là bà con có thể dùng lá khô hoặc chế phẩm vi sinh ủ với lá mục để bón cho cây, muốn nhanh gọn hơn có thể cân nhắc dùng thêm phân bón sinh học như Vi Amen. Bón xong, phủ lên lên mặt đất gần gốc cây một lớp mùn có độ cao là 2cm, cách làm này sẽ giúp cây hấp thụ tốt hơn và cho năng suất cao.

Vệ sinh cho vườn sâm

Muốn cây cho củ to, đạt tiêu chuẩn và hạn chế nhiễm một số sâu bệnh, việc vệ sinh vườn rất quan trọng, đặc biệt cần làm cỏ thường xuyên. Bà con cần kiểm tra vườn thường xuyên, loại bỏ cỏ, bụi rậm và một số dây leo trong vườn ngay. Khi nhổ, dọn dẹp cỏ cần thao tác nhẹ nhàng, cẩn thận để không bật hay gây tổn thương lên cây sâm. Vào mùa mưa, bà con không cần phải làm cỏ, vì sẽ gây ra tình trạng xói mòn, rửa trôi đất.

Kiểm soát sâu bệnh

Trong quá trình sinh trưởng của cây sâm Ngọc Linh vẫn luôn xuất hiện của sâu bệnh. Chính vì vậy, phòng trừ từ sớm luôn được thực hiện để tránh sâu bệnh tấn công quá mạnh mẽ, gây khó khăn trong việc điều trị mà còn ảnh hưởng đến chất lượng củ. hi phát hiện những dấu hiệu của sâu bệnh bà con cần ngay lập tức cắt bỏ cành lá nhiễm bệnh, nhổ bỏ và xử lý ngay khu cây trồng bị nhiễm bệnh đó.

Đặt bẫy xua đuổi cũng như bắt các loại côn trùng trong vườn sâm. Dùng túi lưới để bọc quả nhằm tránh sự tấn công của chuột, chim. An toàn và phòng trừ hiệu quả hơn bà con nên dùng các dòng chế phẩm sinh học chuyên trị nấm bệnh như Phy Fusaco và chuyên trị sâu, côn trùng như Mebe Pa để phun phòng lên cây.

Trên đây là toàn bộ hướng dẫn chi tiết về cách trồng sâm Ngọc Linh đúng kỹ thuật, giúp người trồng nắm vững quy trình từ khâu chọn giống đến chăm sóc và thu hoạch. Tuân thủ nghiêm ngặt các yếu tố sinh thái, kỹ thuật trồng và bảo vệ cây trong môi trường tự nhiên sẽ quyết định đến chất lượng và giá trị của loại dược liệu quý hiếm này. Hy vọng bài viết từ AQ Bice sẽ mang đến cho người trồng sâm những kiến thức hữu ích để trồng và phát triển sâm Ngọc Linh bền vững, góp phần bảo tồn “quốc bảo” của núi rừng Việt Nam.