Hướng dẫn cách trồng củ riềng to đều, thu hoạch nhanh

Cách trồng củ riềng tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại đòi hỏi sự hiểu biết kỹ lưỡng về đất trồng, giống, nước tưới và chế độ phân bón. Nếu làm quá trình trồng diễn ra không đúng cách thì củ riềng dễ bị xơ, thối hoặc kém năng suất. Những thông tin trong bài viết này, AQ Bice sẽ hướng dẫn bà con cách trồng riềng bằng củ chi tiết từ A đến Z, đồng thời chia sẻ những mẹo thực tế để giúp bà con trồng ra được những củ riềng to khỏe, ít xơ, phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam và canh tác tại nhà hoặc quy mô vườn.

Tổng quan về cách trồng củ riềng

Cách trồng củ riềng không quá khó nhưng cần nắm rõ đặc tính sinh trưởng của cây. Riềng ưa đất tơi xốp, thoát nước tốt, giàu mùn và ánh sáng vừa phải. Thời vụ trồng lý tưởng là đầu mùa mưa (tháng 3 – 5 dương lịch) để cây phát triển mạnh nhờ độ ẩm tự nhiên. Củ giống phải già, mập, có mầm khỏe.

Trong quá trình trồng, cần chú ý tưới giữ ẩm, làm cỏ thường xuyên và bón phân đúng giai đoạn sinh trưởng để củ phát triển đều, chắc, không bị xơ hay nứt. Đây là cây dễ trồng, ít sâu bệnh nếu chọn đúng đất và chăm sóc bài bản.

Đặc điểm hình dáng của cây riềng

Cây riềng là một loại cây thân thảo lâu năm, thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), có tên khoa học là Alpinia officinarum. Đây là cây gia vị và dược liệu quen thuộc ở Việt Nam và nhiều người yêu thích.

▶️ Cây riềng là loại cây thân thảo sống lâu năm, thường được trồng để lấy thân rễ làm gia vị và dược liệu. Cây có thân giả cao từ 1,5 đến 2 mét, hình thành từ các bẹ lá ôm sát nhau, mọc thẳng đứng, thân có màu xanh hoặc hơi tím tùy theo giống.

▶️ Lá riềng mọc so le, dài 30 – 60cm, bản rộng khoảng 5 – 10 cm, hình mác thuôn dài, với các gân lá song song rất rõ nét.

▶️ Hoa riềng mọc thành chùm hoặc bông dày ở đầu ngọn, có màu trắng pha tím hoặc đỏ nhạt, tỏa mùi thơm nhẹ.

▶️ Thân rễ (hay còn gọi là củ riềng) nằm dưới mặt đất, mập, chắc, phân nhánh nhiều, lớp vỏ ngoài màu vàng nhạt hoặc đỏ nâu, bên trong có thịt màu trắng ngà đến đỏ cam, mang mùi thơm cay nồng đặc trưng.nước châu Á.

Công dụng của củ riềng

Củ riềng không chỉ là gia vị quen thuộc trong bữa cơm Việt mà còn là một dược liệu quý trong y học cổ truyền. Hiện nay có hai loại riềng phổ biến là riềng ta và riềng rừng.

✅ Riềng ta (hay riềng nhà) có thân củ mập, vỏ nâu nhạt, thịt trắng ngà hoặc đỏ cam, mùi thơm cay nồng và thường được dùng nhiều trong nấu ăn.

✅ Trong khi đó, riềng rừng thường mọc hoang, củ nhỏ, thịt nhạt màu hơn, mùi thơm nhẹ, vị cay ít hơn và chủ yếu được sử dụng trong y học dân gian.

✅ Về công dụng, cả hai loại đều có tác dụng chống viêm, giảm đầy hơi, kích thích tiêu hóa, trị lạnh bụng, cảm mạo, thậm chí hỗ trợ điều trị nhiễm khuẩn đường ruột. Riềng còn được dùng trong các bài thuốc ngâm rượu trị đau nhức xương khớp hoặc làm trà thảo dược.

✅ Với khả năng thích nghi tốt, dễ trồng và giá trị sử dụng cao, riềng đang được xem là cây tiềm năng để trồng xen trong vườn cây ăn quả, vừa hạn chế cỏ dại, vừa tăng thu nhập. Ngoài ra, nhu cầu dược liệu sạch và gia vị tự nhiên đang tăng mạnh, mở ra hướng xuất khẩu củ riềng sang các thị trường như Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu trong thời gian tới.

Yếu tố giúp củ riềng sinh trưởng

Củ riềng là cây trồng dễ thích nghi, nhưng để đạt năng suất cao, củ to và ít xơ, cần đảm bảo các điều kiện sinh trưởng sau:

▶️ Khí hậu: Riềng ưa khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm. Cây sinh trưởng tốt quanh năm ở Việt Nam, nhưng phát triển mạnh nhất vào mùa mưa (tháng 5 – 10).

▶️ Nhiệt độ: Nhiệt độ lý tưởng từ 23 – 32°C. Nhiệt độ quá thấp (<15°C) hoặc sương giá sẽ làm chậm sinh trưởng, thối củ.

▶️ Ánh sáng: Đây là loại cây ưa sáng tán xạ hoặc nắng nhẹ. Trồng riềng dưới tán cây hoặc nơi có ánh sáng gián tiếp giúp cây phát triển đều, tránh cháy lá và khô đầu mầm.

▶️ Độ ẩm: Cần độ ẩm không khí và đất từ 70 – 85%. Đất quá khô khiến củ chậm lớn, đất quá ẩm lại dễ gây thối.

▶️ Nước tưới: Riềng cần nhiều nước trong giai đoạn phát triển thân, củ, nhưng phải tránh úng. Tưới 2 – 3 lần/tuần tùy thời tiết, giảm lượng nước vào cuối vụ để hạn chế nứt củ.

▶️ Đất trồng: Thích hợp với đất tơi xốp, thoát nước tốt như đất thịt nhẹ pha cát hoặc đất phù sa, pH từ 5,5 – 6,5. Đất nên được cày bừa kỹ, bón lót phân hữu cơ trước khi trồng để cung cấp dinh dưỡng lâu dài.

Thời điểm phù hợp để tiến hành cách trồng củ riềng

Thời điểm tốt nhất để trồng củ riềng là đầu mùa mưa, cụ thể từ tháng 3 đến tháng 5 dương lịch tùy vùng. Đây là giai đoạn thời tiết bắt đầu ấm lên, độ ẩm cao và có mưa đều nên rất thuận lợi cho củ giống nảy mầm, ra rễ và phát triển mạnh.

Ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung, nên trồng vào khoảng tháng 3 – 4, khi đất đã hết lạnh và bắt đầu có mưa xuân. Miền Nam có thể trồng sớm hơn, từ cuối tháng 2 đến tháng 3, trước khi bước vào mùa mưa chính.

🚨 Lưu ý: Không nên trồng vào mùa khô hoặc mùa đông vì thiếu nước, lạnh và độ ẩm thấp sẽ khiến củ chậm phát triển, dễ thối hoặc bị bệnh. Việc chọn đúng thời điểm trồng giúp riềng phát triển nhanh, hạn chế sâu bệnh và cho năng suất cao hơn khi thu hoạch.

Chuẩn bị trước khi tiến hành cách trồng củ riềng

Trước khi bắt đầu áp dụng cách trồng củ riềng, khâu chuẩn bị đóng vai trò then chốt quyết định sự thành công của cả vụ. Từ việc chọn giống đến xử lý đất đều cần thực hiện đúng kỹ thuật để đảm bảo củ nảy mầm khỏe, rễ bám nhanh và ít sâu bệnh. Dưới đây là các bước chuẩn bị quan trọng bạn cần lưu ý trước khi trồng.

Lựa chọn củ giống

Chọn giống đúng và xử lý kỹ càng trước khi thực hiện cách trồng cây riềng là bước then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng củ:

➡️ Tiêu chí chọn giống: Ưu tiên những củ riềng già, chắc, không dập nát, không có dấu hiệu nấm hay sâu bệnh. Củ giống cần có nhiều mắt mầm rõ, đều màu và không bị khô đầu.

➡️ Xử lý củ giống: Trước khi trồng, ngâm củ giống 15 – 30 phút trong dung dịch thuốc sinh học (nấm Trichoderma,…) để khử nấm. Nếu không có thuốc, có thể lăn qua tro trấu hoặc tro bếp để sát khuẩn tự nhiên và giúp chống ẩm mốc.

Làm đất và lên luống đúng kỹ thuật

Cây riềng phát triển tốt trên nền đất tơi xốp, thoát nước tốt. Cách xử lý đất đúng sẽ hạn chế bệnh thối củ và tạo điều kiện cho củ phát triển đều:

➡️ Cày bừa kỹ để làm tơi đất, đồng thời bón vôi (20 – 30kg/sào) nếu đất có pH thấp (chua), giúp cải tạo đất và diệt mầm bệnh.

➡️ Lên luống cao từ 25 – 30cm, mặt luống rộng khoảng 1 mét, rãnh sâu để thoát nước tốt, tránh úng khi mưa nhiều.

➡️ Bón lót đất trồng bằng hỗn hợp phân chuồng hoai mục + tro bếp + xơ dừa hoặc mùn hữu cơ. Có thể trộn thêm Trichoderma hoặc Phy Fusaco để phòng nấm hại củ trong đất.

Hướng dẫn cách trồng củ riềng đúng kỹ thuật

Để đạt năng suất cao và thu được củ to, chắc, ít xơ, việc nắm vững cách trồng củ riềng đúng kỹ thuật là yếu tố then chốt. Từ khâu chọn giống, khoảng cách trồng đến kỹ thuật đặt củ và xử lý chống nấm mốc, tất cả đều ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng và chất lượng thu hoạch. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết kỹ thuật trồng riềng giúp bà con thực hiện đúng ngay từ đầu, hạn chế rủi ro và tối ưu hiệu quả canh tác.

Khoảng cách trồng củ riềng và mật độ hợp lý

Để củ riềng phát triển tốt, cần đảm bảo khoảng cách trồng hợp lý giúp cây thông thoáng và hạn chế sâu bệnh. Mỗi hốc trồng nên cách nhau khoảng 30 – 40cm, hàng cách hàng từ 60 – 70cm.

Khi đặt củ giống, nên để nằm ngang, mắt mầm hướng lên trên và lấp đất nhẹ khoảng 3 – 5cm, không nên lấp quá sâu vì sẽ khiến mầm khó vươn lên mặt đất. Khoảng cách và độ sâu trồng đúng kỹ thuật giúp cây dễ bén rễ, sinh trưởng nhanh, đồng đều và tiện cho việc chăm sóc về sau.

Mẹo trồng không bị thối mầm

Thối mầm là một trong những rủi ro lớn khi trồng củ riềng, đặc biệt trong điều kiện đất ẩm hoặc mưa kéo dài. Để phòng ngừa, nên trộn nấm đối kháng Trichoderma vào hốc trồng hoặc dùng hỗn hợp vôi + tro trấu rắc xung quanh củ giống.

Hai nguyên liệu này giúp khử khuẩn và ngăn ngừa nấm gây hại. Sau khi trồng, không nên tưới nước quá nhiều chỉ giữ độ ẩm nhẹ cho đất. Chỉ tưới khi thấy mặt đất khô trắng để tránh tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm tấn công mầm mới mọc.

Chăm sóc củ riềng sau khi thực hiện cách trồng củ riềng

Sau khi thực hiện đúng cách trồng riềng từ củ, khâu chăm sóc là yếu tố quyết định năng suất. Bà con cần theo dõi độ ẩm, bón phân đúng giai đoạn và phòng bệnh bằng biện pháp tự nhiên để củ to, chắc, ít xơ và an toàn khi dùng làm gia vị hay dược liệu.

Cách tưới nước cho cây riềng theo từng giai đoạn

✅ Trong những ngày đầu sau khi trồng, củ riềng cần được giữ ẩm nhẹ để kích thích mầm nhú ra. Giai đoạn này không nên tưới quá nhiều vì củ dễ bị úng và thối.

✅ Sau khoảng 10 – 14 ngày, khi cây bắt đầu có lá thật, có thể tăng lượng nước tưới, đảm bảo độ ẩm luôn ổn định nhưng không để đất quá ướt. Vào mùa mưa, cần có rãnh thoát nước tốt để ngăn ngừa tình trạng úng rễ vì đây là nguyên nhân phổ biến gây thối củ và suy giảm năng suất.

Bổ sung dinh dưỡng cho cây riềng bằng cách bón phân

✅ Bón phân đúng giai đoạn sẽ giúp cây phát triển mạnh, cho củ to, ít xơ. Trước khi trồng, cần bón lót bằng phân chuồng hoai mục kết hợp với lân và tro bếp để tăng độ mùn và dưỡng chất cho đất.

✅ Sau khi cây bén rễ, khoảng 1 tháng tuổi, tiến hành bón thúc bằng phân NPK 20-10-10 định kỳ 20 – 30 ngày/lần, giúp cây phát triển thân lá tốt. Trước thu hoạch 1 – 2 tháng, nên giảm đạm, tăng kali để củ chắc, thơm và ít xơ hơn. Giai đoạn này cũng cần ngưng phân hóa học nếu trồng riềng để làm gia vị hay dược liệu.

Phòng trừ sâu bệnh hại trên củ riềng

✅ Củ riềng dễ mắc một số bệnh phổ biến như thối củ do nấm trong đất, cháy lá do vi khuẩn hoặc đốm nâu khi độ ẩm kéo dài. Để hạn chế, nên trồng riềng trên đất cao, thoát nước tốt, lên luống kỹ và giữ khoảng cách hợp lý để vườn thông thoáng, ít bệnh.

✅ Ngoài ra, có thể áp dụng biện pháp sinh học như phun nước dịch tỏi ớt pha loãng định kỳ hoặc thay thế bằng thuốc sinh học Mebe Pa để xua đuổi côn trùng và phun chế phẩm sinh học an toàn phòng trừ nấm bệnh như Phy Fusaco. Rải vôi bột quanh gốc mỗi 30 – 45 ngày giúp trung hòa pH đất và diệt nấm hại.

✅ Nên luân canh sau 2 – 3 vụ, không trồng liên tục một chỗ để tránh tích tụ mầm bệnh. Khi thật sự cần thiết mới dùng thuốc hóa học, và chỉ nên chọn loại an toàn, đúng nồng độ, tuyệt đối tránh dùng tùy tiện nếu trồng riềng làm gia vị hay thuốc dân gian.

Khi nào thu hoạch củ riềng là tốt nhất?

Thời điểm thu hoạch củ riềng tốt nhất thường rơi vào khoảng 7 – 9 tháng sau khi trồng, tùy theo giống và điều kiện chăm sóc. Cây riềng cho năng suất và chất lượng cao nhất khi thân lá bắt đầu chuyển vàng tự nhiên, phần thân mềm rũ xuống và không còn đâm chồi mạnh. Đây là giai đoạn mà củ đã tích lũy đủ tinh dầu, đạt độ già phù hợp để làm dược liệu hoặc chế biến món ăn.

Khi thu hoạch, cần dùng cuốc nhỏ hoặc xẻng bản dẹt để moi nhẹ quanh gốc, sau đó từ từ nhấc bụi riềng lên. Tránh kéo mạnh tay vì dễ làm gãy hoặc dập nát củ, điều này sẽ ảnh hưởng đến chất lượng, nhất là nếu bán thương phẩm hoặc bảo quản lâu. Sau khi thu, nên làm sạch đất, phơi củ nơi mát thoáng từ 1 – 2 ngày trước khi đem vào chế biến hoặc bảo quản.

Bảo quản và sơ chế củ riềng sau thu hoạch

Đây là bước quan trọng để đảm bảo chất lượng của củ riềng sau khi thu hoạch đúng thời điểm. Nếu bảo quản tươi, cần để củ ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt để không bị mốc, thối. Với bảo quản khô, nên phơi nắng nhẹ hoặc sấy ở nhiệt độ thấp rồi đóng gói kín. Khi sơ chế, nên rửa sạch, thái mỏng và phơi trong bóng râm để giữ được mùi thơm tự nhiên và hoạt chất có lợi cho sức khỏe.

Cách trồng củ riềng để làm kinh tế

Kinh nghiệm trồng củ riềng làm kinh tế cho thấy loài cây này dễ thích nghi, phù hợp với nhiều mô hình canh tác từ nhỏ đến vừa. Nhiều nông hộ chọn trồng riềng xen trong vườn cây ăn trái như cam, bưởi, nhãn… vừa tận dụng bóng râm nhẹ, vừa hạn chế cỏ dại. Một số mô hình khác chuyển sang trồng riềng sạch theo hướng hữu cơ, sử dụng phân chuồng, chế phẩm sinh học để tăng chất lượng và an toàn thực phẩm.

Bà con có thể bán tươi tại chợ đầu mối, cung cấp cho các cơ sở chế biến dược liệu hoặc xuất khẩu thô/sơ chế qua các công ty thu mua nông sản. Đây là hướng đi tiềm năng nếu đảm bảo sản lượng và quy trình sạch.

Cách trồng củ riềng tuy không quá khó nhưng để đạt năng suất cao, củ đẹp, ít xơ thì người trồng cần nắm rõ từng bước từ chọn giống, làm đất, trồng đến chăm sóc và thu hoạch đúng kỹ thuật. Hy vọng với những chia sẻ chi tiết trong bài viết này của Công ty AQ, bà con có thể áp dụng hiệu quả vào thực tế, áp dụng cách trồng trọt bền vững theo hướng nông nghiệp sạch tại Việt Nam.