Hướng dẫn cách ghép cây gấc tỷ lệ sống cao, mau ra chồi mới

Cách ghép cây gấc là phương pháp nhân giống hiệu quả giúp người trồng chuyển đổi cây gấc đực thành cây cái, rút ngắn thời gian ra quả và nâng cao năng suất. Kỹ thuật này còn giúp duy trì đặc tính tốt của giống gấc mẹ, cho trái đều, màu đỏ đậm và hàm lượng dầu cao hơn. Thực hiện đúng quy trình ghép không chỉ đảm bảo tỷ lệ sống cao mà còn giúp cây phát triển khỏe, sớm cho thu hoạch ổn định và bền vững. Chi tiết về kỹ thuật ghép cây gấc sẽ được trình bày cụ thể dưới bài viết sau đây, AQ Sinh học kính mời quý bà con cùng theo dõi.

Tìm hiểu về cách ghép cây gấc

Cách ghép cây gấc là kỹ thuật quan trọng giúp tối ưu năng suất, rút ngắn thời gian ra quả và cải thiện chất lượng trái vượt trội so với trồng hạt truyền thống. Việc ghép còn giúp khắc phục nhược điểm giới tính ở gấc, đặc biệt là tình trạng cây đực không cho quả đồng thời tạo ra giống gấc khỏe mạnh, đồng đều và có khả năng chống chịu tốt hơn.

Đặc điểm hình thái của cây gấc

Cây gấc có tên khoa học là Momordica cochinesis, thuộc chi mướp, trồng phổ biến ở vùng nhiệt đới Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Quả gấc có giá trị dinh dưỡng cao, thường được trồng để lấy dầu, làm dược liệu và trang trí, đặc biệt trong ẩm thực được làm món xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng.

Về đặc điểm hình dáng, cây gấc được thể hiện qua các bộ phận sau:

▶️ Thân cây thuộc cây dây leo thân mềm, màu xanh nhạt hoặc hơi tím, có nhiều tua cuốn giúp cây bám vào giàn hoặc vật thể khác để phát triển. Thân gấc có thể dài từ 5 – 15 m, phân nhiều nhánh, sinh trưởng mạnh vào mùa mưa.

▶️ Lá đơn, mọc cách, phiến lá chia 3 – 5 thùy rõ rệt, màu xanh đậm, bề mặt lá có lông mịn. Khi già, lá chuyển màu vàng rồi rụng.

▶️ Cây gấc có cả hoa cái và hoa đực, thường mọc đơn độc ở nách lá; hoa đực thường mọc thành chùm, còn hoa cái mọc riêng lẻ, có bầu noãn hình trứng. Hoa màu vàng nhạt, tỏa mùi thơm nhẹ.

▶️ Quả hình tròn hoặc hơi bầu dục, kích thước 10 – 15 cm, khi non có màu xanh, chín chuyển sang đỏ cam hoặc đỏ tươi. Vỏ quả có nhiều gai mềm nhỏ, bên trong chứa các hạt dẹt, bao quanh là lớp màng đỏ chứa nhiều dầu gấc.

Để cây gác phát triển tốt cần lưu ý điều gì?

▶️ Cây gấc thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm, có mùa nắng và mưa rõ rệt. Cây ưa ấm, chịu nắng tốt, phát triển mạnh vào mùa mưa, nhưng nếu mưa kéo dài và ngập úng dễ bị thối rễ, vàng lá.

▶️ Nhiệt độ lý tưởng cho cây gấc sinh trưởng là 25 – 32°C. Khi dưới 18°C, cây phát triển chậm; trên 35°C dễ rụng hoa, giảm khả năng đậu quả. Cây gấc cần độ ẩm không khí khoảng 70 – 85%, đất ẩm nhưng không đọng nước. Môi trường quá khô làm cây còi cọc, trong khi ẩm quá dễ phát sinh nấm bệnh.

▶️ Gấc là cây ưa sáng, cần nhiều ánh nắng trực tiếp để quang hợp và ra hoa kết quả tốt. Tuy nhiên, nếu trồng nơi nắng gắt kéo dài mà không đủ ẩm, lá dễ cháy xém.

▶️ Gấc thích hợp với đất tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt, pH trung tính (khoảng 6 – 7). Các loại đất như đất thịt nhẹ, đất phù sa, đất cát pha đều trồng gấc tốt nếu được cải tạo bằng phân chuồng hoai mục.

▶️ Cây gấc cần nước thường xuyên nhưng vừa đủ, giai đoạn cây con và ra hoa cần nhiều ẩm; khi quả phát triển nên giảm tưới để hạn chế nứt vỏ. Tránh để úng, vì rễ gấc rất nhạy cảm với nước đọng.

Thực hiện cách ghép cây gấc mang lại những lợi ích gì?

Cần thực hiện cách ghép cây gấc để cải thiện những nhược điểm trong quá trình trồng gấc. Những lợi ích nếu như quý nhà vườn áp dụng cách chiết ghép cây gấc như sau: 

✅ Khắc phục nhiều cây đực khi trồng từ hạt: Khi gieo hạt, cây gấc thường cho tỷ lệ cây đực cao, không ra quả. Ghép giúp chuyển đổi cây đực thành cây cái, đảm bảo vườn có nhiều cây cho trái, tăng năng suất rõ rệt.

✅ Rút ngắn thời gian cho quả: Cây gấc ghép thường cho quả sớm hơn 6- 12 tháng so với cây trồng từ hạt, giúp người trồng thu hoạch nhanh và xoay vòng vụ hiệu quả hơn.

✅ Tạo giống gấc cái ổn định, chất lượng cao: Ghép từ cây cái đã được chọn lọc giúp duy trì đặc tính tốt của giống như quả to, vỏ đỏ đậm, hàm lượng dầu cao và màu sắc ổn định giữa các vụ.

Cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện cách ghép cây gấc?

Muốn sau khi thực hiện cách ghép cây gấc, cây sinh trưởng mạnh, cho quả sớm và chất lượng tốt, bà con cần chuẩn bị chu đáo ngay từ đầu. Những yếu tố như chọn giống khỏe, dụng cụ sắc bén, môi trường phù hợp, chuẩn bị gốc ghép và ngọn ghép sẽ giúp quá trình ghép đạt hiệu quả tối ưu.

Dụng cụ chiết ghép cây gấc

Để bắt tay vào cách ghép cây gấc, bước đầu tiên và không thể thiếu đó là chuẩn bị dụng cụ cần thiết cho việc ghép cây. Một số dụng cụ bà con cần chuẩn bị gồm: Lưỡi lam, giá đỡ khi ghép, bao nilon, dây quấn mối ghép, dây thun, bầu đất trồng cây.

Chuẩn bị gốc ghép

Tiếp theo, bà con cần chuẩn bị gốc ghép , ở bước này rất quan trọng vì quyết định đến tỷ lệ sống và khả năng phát  triển của cây sau khi ghép. Gốc ghép khỏe, sạch bệnh, sinh trưởng tốt sẽ giúp cây gấc ghép nhanh liền mô, ra rễ mạnh và cho năng suất ổn định. Dưới đây là các bước chi tiết trong quá trình chuẩn bị gốc ghép cây gấc đúng kỹ thuật.

✅ Bước 1: Chọn quả gâc và lựa hạt giống

Chọn những quả gấc đã phát triển đầy đủ, đồng đều về kích thước, không bị sâu bệnh hoặc biến dạng. Sau khi chọn xong các quả gấc đạt chuẩn cần tách để lấy hạt, tiêu chí chọn hạt gồm: Chọn hạt đã già (màu đen hoặc nâu thuần, cứng), không chọn hạt non hoặc bị biến dạng.

✅ Bước 2: Xử lý hạt giống

Khi đã chọn xong hạt giống, cần làm sạch phần vỏ và tách hạt ra khỏi phần thịt quả (là những hạt có màu đen hoặc nâu, cứng cáp, không bị biến dạng hay bị nấm mốc). Tiếp theo, có thể thực hiện xử lý cơ học (bấm đầu hạt) hoặc ngâm qua dung dịch sát trùng nhẹ để tăng tỷ lệ nảy mầm và phòng nấm bệnh ban đầu.

✅ Bước 3: Chuẩn bị đất và bắt đầu gieo hạt

Sử dụng giá thể tơi xốp, thoát nước tốt; công thức tham khảo: xơ dừa – đất – cát tương đương với tỷ lệ: 6 : 2 : 2, trộn thêm phân hữu cơ hoai mục hoặc chế phẩm vi sinh để cung cấp dinh dưỡng nhẹ cho cây con và bộ đôi giúp xử lý nấm khuẩn, tuyến trùng, giúp đất trồng tơi xốp Bio Soil + Padave Cha. Giá thể sạch sẽ giúp rễ phát triển khỏe và giảm nguy cơ bệnh.

Gieo hạt ở độ sâu vừa phải trong bầu hoặc khay đã chuẩn bị, giữ ẩm đều nhưng không ướt đẫm. Đặt nơi thoáng, tránh nắng gắt trực tiếp cho đến khi cây con nảy mầm và có 2 – 3 lá thật.

✅ Bước 4: Chăm sóc cây con để lấy gốc ghép

Tưới nước giữ ẩm, cung cấp ánh sáng tán xạ, bón thúc nhẹ bằng phân hữu cơ hoặc phân vi lượng khi cần. Kiểm tra và phòng trừ kịp thời rệp, nấm hại; đảm bảo cây con phát triển đều, thân rắn và bộ rễ khỏe trước khi chuyển bầu.

Chuẩn bị ngọn ghép

Bà con chọn những ngọn phát triển bình thường, không nhiễm bất kỳ sâu bệnh nào, đầy đủ lá, không bị dị tật. Ngọn ghép cần phải khớp với gốc ghép, tránh nhỏ hay lớn quá tỷ lệ thành công sẽ không cao. Khi đã cắt ngọn xong, cần loại bỏ đi những lá lớn, tua cuốn mọc không cần thiết để tránh gây cản trở khi ghép. Để tránh bị héo bà con nên bảo quản trong thùng xốp.

Hướng dẫn cách ghép cây gấc đúng kỹ thuật, tỷ lệ sống cao

Nhiều bà con thực hiện cách ghép cây gấc nhưng không thành công, tỷ lệ sống không cao, dẫn đến tốn công sức và làm trì hoãn những kế hoạch ươm trồng. Nguyên nhân chủ yếu của sự không thành công này là do quá trình ghép bà con thực hiện không đúng cách. Để thực hiện đúng quy trình, ở dưới nội dung này AQ sẽ hướng dẫn ghép cây gấc theo từng bước cụ thể để giúp nhà vườn ghép thành công.

✅ Bước 1: Cắt gốc ghép

Cần xác định lá thở của cây (tức lá thật thứ 2 hoặc thứ 3 từ gốc đếm lên), dùng lưỡi lam cắt ở vị trí phía trên lá thở khoảng 2cm. Sau đó, dùng lưỡi lam chẻ một đường ở giữa thân cây với độ sâu khoảng 1cm theo hướng từ trên xuống.

✅ Bước 2: Cắt ngọn ghép

Hoàn thành xong phần cắt gốc ghép, bà còn tiếp tục đến phần ngọn ghép, dùng lưỡi lam khứa mỏng 2 bên ngọn ghép khoảng độ 0,7cm.

✅ Bước 3: Ghép nối mắt ghép

Sau khi cắt ghép xong cả ngọn lẫn gốc ghép, bà con tiến hành thực hiện cách ghép nối giữa hai mối ghép lại với nhau. Hai mối ghép sau khi ghép nối khớp với nhau rồi, cần dùng dây quấn để quấn cố định lại. Cần chú ý: Tuyệt đối, không được để hở phần mối ghép vì sẽ tránh được nước dính vào mối ghép gây ra hiện tượng xì mủ khu mắt ghép. Khi quấn mối ghép cần thao tác nhẹ nhàng để tránh gây tổn thường. Bước cuối cùng, dùng dây thun để cột gọn ngọn ghép để giúp dễ trùm bao nilon cho cây mới ghép.

✅ Bước 4: Chăm sóc cây gấc ghép

Hoàn thành xong các bước ghép cây gấc xong, bà con dùng bao nilon để trùm cây lại. Phương pháp này sẽ giúp cây không bị mất nước trong thời gian hai phần mối ghép vẫn chưa liền vào với nhau, đồng thời cũng tránh được nước dính vào. Các bước sau khi đã hoàn thành xong cần đặt cây ở nơi có nắng 35% và kiểm tra phần ghép sau 1 tuần.

Kỹ thuật chăm sóc cây gấc sau khi ghép

Khi đã tiến hành xong cách ghép cây gấc, việc cần làm tiếp theo đó là áp dụng các phương pháp chăm sóc. Các bước chăm sóc này rất quan trọng, sẽ quyết định khả năng sống sót, sinh trưởng và phát triển của cây gấc sau này. Chi tiết các cách chăm sóc cho cây gấc sau ghép cần thực hiện như sau:

✅ Giữ đất luôn ẩm nhẹ, tưới quanh gốc tránh làm ướt vết ghép. Che nắng nhẹ nếu trời quá nóng, không tưới quá nhiều để tránh úng hoặc bong vết ghép.

✅ Khi mầm cây gấc bắt đầu nhô ra, bà cón cần bón phân cho cây, có thể chọn bón phân NPK pha loãng hoặc bón phân hữu cơ, phân bón sinh học để vừa cung cấp dinh dưỡng vùa bảo vệ cây. Tránh bón thừa đạm vì dễ làm mầm yếu và kém phát triển.

✅ Theo dõi hằng ngày, phát hiện sớm hở vết ghép, sâu bệnh hay mầm héo để xử lý ngay. Có thể dùng chế phẩm sinh học phòng nấm nhẹ như Phy Fusaco.

✅ Sau 2 – 3 tuần, khi mầm ghép phát triển ổn định, cắt bỏ phần gốc hoặc chồi thừa và chuyển sang chăm sóc bình thường.

Nguyên nhân khiến cách ghép cây gấc không thành công

Thực tế cho thấy, nhiều nhà vườn mặc dù đã thực hiện cách ghép cây gấc đúng hướng nhưng vẫn gặp tình trạng thất bại. Điều này xuất phát từ một số lỗi nhỏ nhưng ảnh hưởng lớn đến khả năng liền mô và phát triển của cây. Cùng điểm qua những nguyên nhân phổ biến khiến việc ghép cây gấc thất bại để rút kinh nghiệm cho những lần sau.

➡️ Gốc ghép không ăn mắt: Nguyên nhân thường do khe ghép hở, thời vụ không phù hợp hoặc mắt, gốc ghép xử lý chưa đúng kỹ thuật. Cần ghép vào thời điểm cây sinh trưởng mạnh, chọn gốc khỏe, mắt ghép tươi và khít vừa vặn. Khi ghép, nên quấn chặt dây nilon để cố định tốt, tránh hở không khí.

➡️ Mối ghép bị hở, đọng nước hoặc bị nấm: Nếu vết ghép hở hoặc bị ẩm ướt, nấm dễ xâm nhập làm thối mô ghép. Nên kiểm tra định kỳ, tháo quấn khi cây đã liền, vệ sinh sạch và bôi thuốc sát trùng hoặc chế phẩm sinh học phòng nấm.

➡️ Mắt ghép phát triển không đều: Một số mầm phát triển mạnh trong khi mầm khác yếu có thể do thiếu ánh sáng, thiếu nước hoặc bón phân không cân đối. Cần tỉa bớt mầm yếu, điều chỉnh ánh sáng và tưới đều ẩm. Bổ sung phân bón cân đối để kích thích đồng đều.

➡️ Mọc chồi từ gốc đực: Sau ghép, gốc đực đôi khi vẫn mọc chồi mới làm mất dinh dưỡng và ảnh hưởng đến mắt ghép cái. Cần thường xuyên kiểm tra và cắt bỏ hoàn toàn chồi mọc từ gốc để giữ đặc tính cây cái ổn định lâu dài.

Qua những kinh nghiệm được chia sẻ từ AQ Bice trong bài viết trên, cách ghép cây gấc sẽ không phải là kỹ thuật có thể làm khó được nhà vườn. Áp dụng đúng quy trình ngay từ khâu chọn gốc, ngọn ghép đến các bước tiến hành ghép và chăm sóc sau ghép sẽ nâng cao tỷ lệ thành công và nhanh chóng có được cây khỏe, sai quả sau này.